လွတ်လပ်စွာတွေးခေါ်သူများ (၄)

မဏ္ဍိုင်တခုအယိုင်တွင် အုတ်မြစ်တခုအခိုင်ဖြစ်စေခဲ့သည့် တော်လှန်ရေး

လေပြေဟုဆိုငြား လေတိုက်ခတ်မှုနှုန်းက ပြတင်းတံခါးအနီး ချထားသော စာအုပ်များရှိပါက တဖျတ်ဖျတ် လှန်စေနိုင်သည့် အနေအထားတွင် ရှိသည်။ လမ်းမပေါ်တွင် သစ်ရွက်ခြောက်များ ဖုန်မှုန့်များ ပလပ်စတစ်များ မုန့်ထုပ်တွင်ပါသော တံဆိပ်များ စက္ကူစလေးများက လေပြေ၏ အလိုမတူဘဲ အတင်းအဓမ္မရွှေ့ပြောင်းခိုင်းမှု ဒဏ်ကို ခေါင်းငုံ့ခံနေကြရရှာလေတော့၏။ လေပြေက မည်သည့်အရာကိုမှ သတိပြုမိခြင်းမရှိဘဲ သူသွားရမည့် လမ်းကြောင်းအတိုင်းသာ တွေ့ကရာအားလုံးကို တိုက်ခတ်ရင်း သွားလေ၏။ သူ့လမ်းကြောင်းထဲတွင် တောင်ကုန်းတကုန်းနှင့် ထိုတောင်ကုန်းပေါ်ရှိ ၃၂၆ ပေအမြင့်ရှိ စေတီတဆူလည်းပါ၏။ ထိုအခါ တောင်ကုန်းပေါ်ရှိ စေတီထံမှ ဆည်းလည်းသံများ တချွင်ချွင် မြည်ဟိန်းသွား၏။ ဆည်းလည်းသံသည် ၁၁၄ ဧကကျယ်ဝန်းသော တောင်ကုန်းတခုလုံးကို သူ့အသံပိုက်ကွန်ဖြင့် ဖုံးအုပ်ပစ်လိုက်သည်။ တောင်ကုန်း၏ အမည်မှာ သင်္ဂုတ္တရဟုခေါ်ကြ၏။ စေတီအမည်မှာ ရွှေတိဂုံဟု ခေါ်ကြ၏။ စေတီသည် မည်သည့်ခေတ် ကာလတွင် မည်သူက မည်သို့သော ရည်ရွယ်ချက်ဖြင့် လှူဒါန်းပူဇော်မှုပြုခဲ့သည်ကို မသိရ။ ဥက္ကလာပမင်းတို့ တဖုဿနှင့် ဘလ္လိကာတို့ သရဏဂုံနှစ်ပါးတည်သူတို့ စသဖြင့် ရှိပေးသားပဲဟု စောဒကတက်ချင်က တက်နိုင်သည်။ အကယ်၍ တဦးတယောက်သောသူသည် သက်ဝင်သူ ဗုဒ္ဓဘာသာတဦး မှန်ခဲ့ပါက ဗုဒ္ဓတဆူ၏ ဓမ္မတာနှင့် ဗုဒ္ဓ၏ ကိုယ်စားပြု တည်ထားကိုးကွယ်မှု ဖြစ်စဉ်များကို လက်ခံကြမည်ဖြစ်သည်။ ထိုအခါ ဤရွှေတိဂုံသမိုင်းသည် နားထောင်၍ကောင်းသော ဇာတ်လမ်းပမာ နားဆင်စရာ ပြဇာတ်တပုဒ်လောက်သာ ဖြစ်ကြောင့်း သိပါလိမ့်မည်။ တာအိုဘာသာမှပြောသော ယင်းနဲ့ယန်ကဲ့ဆိုသည့် မဇ္ဈိမပဋိပဒါကို ပြဆိုမည်လား။ သို့မဟုတ် သဒ္ဓါနှင့်ပညာ ညီမျှစွာထားပါဆိုကာ သဒ္ဓါကို နည်းနည်းပိုကြည့်ရန် ပြောချင်သည်လား။ ကျွန်ုပ်အတွက် မရပါ။ ရမည်လည်း မထင်ပါ။

လက်ရှိခေတ်ကာလသည် လောကဓာတ်ပညာ ထွန်းကား၏။ လောကဓာတ်ပညာသည် အခြေခံကျမှု သက်သေရှိမှု ရိုးသားမှု ဓမ္မဒိဋ္ဌာန်ကျမှု ပွင့်လင်းမြင်သာရှိမှု လူတိုင်း သိသာထင်ရှားစွာ နားလည်စေမှုစသည်တို့ ပါဝင်၏။ ရှင်းလင်းစွာ ပြောရလျင် လောကဓာတ်ပညာသည် လူတို့အား ရှင်းလင်းစွာ သိမြင်စေသော ပညာတမျိုးဖြစ်သည်။ အခြေခံအားဖြင့် သုတေသနနှင့် သီအိုရီများကို အခြေခံသည်။ သုတေသနအရ အရှေ့တောင်အာရှနှင့် အရှေ့တောင်အာရှရှိ ကျွန်းဆွယ်များတွင် နေထိုင်ကြသော လူသားတို့၏ သမိုင်းသည် ယွန်းလူမျိုး (ခ) ခမာလူမျိုးတို့၏ သမိုင်းသာလျင် ကမ္ဘာ့သမိုင်းမှတ်တမ်းတွင် ပါရှိ၏။ သို့သော် ခမာတို့ကိုယ်တိုင် ပြန်လည်ရေးရေးသားသော သူတို့၏သမိုင်းကို ကြည့်ပါက နတ်တို့မှ ဖန်ဆင်းပေးသော စသည့်စကားလုံးများ ပါဝင်နေ၏။ အရှေ့တောင်အာရှတွင် နေထိုင်သူများ ပီသ၍လော မသိ။ မြန်မာ့သမိုင်းတွင်လည်း သိကြားမင်း နတ်စသည့် သဘာဝလွန်အရာများနှင့် ဆက်စပ်လျက် ရေးသားထားကြ၏။ ဤသို့ သဘာဝလွန်အရာများနှင့် ဆက်စပ်နေသော အရာသည် သမိုင်းအစစ်မဟုတ်ပါ။ သမိုင်းအမျိုးအစားပေါင်း ၂၂ ခုအနက် သမိုင်းအစစ်အဖြစ် ရောက်မလာသော ဒဏ္ဍာရီဟု ဆိုကြ၏။ ဒဏ္ဍာရီဟူသည် အမှန်တစက်နှင့် စိတ်ကူးယဉ်တဝက် ထည့်သွင်းခြင်းခံရသော သမိုင်းအမျိုးအစားဖြစ်သည်။ မြန်မာ့သမိုင်းတွင် ဒဏ္ဍာရီများနှင့် ဆက်စပ်နေ၏။ ယုံရန် သို့တည်းမဟုတ် မယုံရန်နှင့် ပတ်သက်၍မူ ဖတ်ရှုခံစားသောသူ၏ ခံယူချက်နှင့်သာ သက်ဆိုင်သည်။ ကျွန်ုပ်အတွက်မူ ထိုထိုသို့သော ဒဏ္ဍာရီများစွာ နွယ်နေသည့် မြန်မာ့သမိုင်းသည် မှန်ကန်မှု တစက်သာရှိသည်ဟု ယုံကြည်သူဖြစ်၏။ ဤကဲ့သို့ ထောက်ဆလိုက်ခြင်းအားဖြင့် မြန်မာ့သမိုင်းကို အပတ်တကုတ် ရေးသားခဲ့ကြသည့် အကျော်အမော်များကို မထီမဲ့မြင် ပြုခြင်းမဟုတ်ပါ။ ဤသည်ကိုတော့ ဓမ္မစစ်ပင်တည်းဟု သိစေချင်သည်။ သို့သော် မြန်မာ့သမိုင်းကို အကြွင်းမဲ့ မမှန်ဘဲမှားလျက်သာရှိသည် ဆိုသည့်အချက်ကိုတော့မူ ပရမတ္ထသစ္စာအဖြစ် လက်ခံပါသည်။ ပညာဖြင့် ချင့်ချိန်တတ်သူတို့လည်း လက်ခံသင့်၏။ သမိုင်းကိုတော့ မည်သူမှ မလိမ်လောက်ပါဘူးလေဟု ရှေးရှေးသော ဆရာ့ဆရာများ၏ ဆရာ့ဆရာတို့ကို မြန်မာဗုဒ္ဓဘာသာပီပီ မိရိုးဖလာများဖြင့် ထုံးတမ်းစဉ်လာအတိုင်း မလေးမစားမပြုသင့်ဟု လက်ခံထားသူ ဖြစ်လျင်မူ  မိမိထိုက်နှင့် မိမိကံသာဟု ဖွဲ့ညွှန်းပါ၏။ သို့လျင်တမူ သမိုင်းကို သုံးသပ်ခြင်းသည် အစိန္တေယျအရာ လုံးဝမှမဟုတ်သဖြင့် အရှင်မဟာရဋ္ဌသာရ၏ သုစိပုဘာ ဝိလိသိတာထုံး နှလုံးမူ၍ ကကုဿန် ဘုရား၏ တောင်ဝှေး၊ ကောဏဂုံ၏ ရေစစ်၊ ကဿပ၏ ရေသနုပ်ကို မည်သူကတွေ့ရှိ၍ မည်သို့သိခဲ့သနည်း စသဖြင့် ရဲရဲဝံ့ဝံ့ကြံစည် ဆင်ခြင်ကြည့်ရန် တိုက်တွန်းချင်ပါသည်။ (အစိန္တေယျအရာဟူသည် မကြံစည်အပ်သည်ကို ကြံစည်ခြင်းဟု ဆိုသည်။ မကြံစည်အပ်သော အရာများကား ဗုဒ္ဓ၏ သဗ္ဗညုတအရာ၊ ဘုန်းတန်ခိုးအရာ၊ လူတို့ကို ဖန်တီးပေးနေသော ကံအရာနှင့် သစ်ပင်က ဘာကြောင့် ရှည်ထွက်လာတာလဲ၊ ရေက ဘာလို့ စီးဆင်းရတာလဲ လေကို ဘာလို့ရှုသွင်းနေရတာလဲစသည့် စင်္ကြာဝဠာမှ ဖြစ်ပုံများ ဖြစ်သည်။) ပိဋကတ်သုံးပုံ၏ မူလကျမ်းများ၌ မည်သည့်နေရာ၌ ဖွင့်ဆိုခဲ့သနည်းကိုပါ တဆက်တည်းရှာဖွေသင့်ပါသည်။ မြန်မာ့သမိုင်းတခုလုံး မှန်ကန်ခဲ့မှု ရှိမရှိကို ယနေ့ ၂၁ ရာစု ပုံရိပ်လွှာ တလွှားကို တွေးချင့်၍ သိမြင်နိုင်သည်။ မြေပြင်တွင် ဖြစ်ပျက်နေသည်က တမျိုး၊ သတင်းဌာနများတွင် တမျိုးကြေငြာနေသည်ကို တွေ့ရမည်။ ၂၁ ရာစု အစမှသည် ၂၀၂၁ ဇန်နဝါရီလ ၃၁ ရက်နေ့အထိ တနိုင်ငံလုံးနီးပါး ယုံခဲ့ကြသည် မဟုတ်ပါလား။ မိမိကိုယ်ကိုလည်း ရဲရဲဝံ့ဝံ့ပြန်ဆန်းစစ် ကြည့်ကြပါလေ။ ကျွန်ုပ်၏နှင့် ကျွမ်းဝင်လျက်ရှိသော ဘုန်းကြီးများကဲ့သို့ စကစပိုင်မီဒီယာတို့ကတော့ (အမည်ပါသွားမည်စိုးသောကြောင့် မပြောလိုပါ) မည်သည့်အခါမှ လိမ်လည်၍ သတင်းကြေငြာဝံ့မည်မဟုတ်ဟု ယုံကြည်နေကြသူများ ဖြစ်မူကား မောဃပုရိသတို့အတွက် ဖြေဆေးမရှိမူ၍ ဆက်လက်ပြီး မဖတ်ကြတော့ရန်သာ တိုက်တွန်းလိုပါတော့၏။ မောဃပုရိသဟူသော စကားလုံးကို ပိဋကတ်သုံးပုံပါဠိနှင့် ၎င်းအဋ္ဌကထာပါဠိများတွင် ၃၅ နေရာပင် ပါဝင်သောကြောင့် မိမိကိုယ်တိုင်သာ ရှာပါလေ။

ဤသို့သော အရှေ့အနောက်ကို အကျိုးရှိခြင်း အကျိုးမဲ့ခြင်းကို မငဲ့၍ မျှော်ရှုကြည့်သော် ရွှေတိဂုံသည် သီရိပဝရ သုဓမ္မမဟာရာဇာဇိန္ဒာဓိပတိဘွဲ့ (သူတို့ ရေးထားသည့်အတိုင်း ကူးထည့်လိုက်သော်လည်း ဇိန္ဒာ ဆိုသော စကားလုံးမှာ စိန္တာ ဖြစ်မည်လားဟု ကျွန်ုပ်ဖြင့် တွေးမိ၏။ သို့သော် ကျွန်ုပ်က ပါဠိကို ထင်သလောက်လည်း မတတ်ကျွမ်းသဖြင့် မဆိုဝံ့ပြန်။) ကို ခံယူခဲ့သည့် ကုန်းဘောင်ခေတ်၏ တတိယမင်းဆက် ဆင်ဖြူရှင် (ဝါ) မြေဒူးမင်းမှ လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၂၅၀ ကျော်ဖြစ်သည့် ၁၈ ရာစုအချိန်က ငလျင်ဒဏ်ဖြင့် ပြိုပျက်နေသော စေတီဟောင်းကို ငုံ၍ ပြုပြင်ခဲ့မှုကြောင့်သာ ရွှေတိဂုံမှာ သပ္ပါယ်လျက်ရှိကြောင်း ယုံကြည်မိသည်။ ၁၈ ရာစုသည် ကင်မရာလည်း မပေါ်သေး။ ကင်မရာသည် ၁၉ ရာစုအဝင် ၁၈၁၆ ခုနှစ်မှ ပေါ်ခဲ့သောကြောင့် စေတီမူလပုံစံကို ဓာတ်ပုံရိုက်၍ မဖြစ်နိုင်။ မြန်မာတို့၏ ပန်းဆယ်မျိုးကလည်း ထိုခေတ်တွင် အမည်နာမများဖြင့် မထင်ပေါ်ခဲ့။ မြန်မာ့ပန်းချီသမိုင်းသည် ပုဂံခေတ် စေတီများနံရံများတွင် ရေးခြယ်အပြီး ပြတ်တောင်းသွားသည်။ ကုန်းဘောင်ခေတ်၏ နောက်ဆုံးမင်းဆက်များ လက်ထက် ဆင်ဂေးဘေး (Singey Bey) ဆိုသူ မြန်မာပြည်တွင်း ဝင်ရောက်လာမှသာ ပြန်လည်အသက်ဝင်လာသည်ကို တွေ့ရှိရသဖြင့်လည်း စေတီဟောင်း၏ပုံတူကို ပန်းချီဆွဲ၍ ချန်ထားရန်လည်း မဖြစ်နိုင်ပြန်။ သို့သော် ရွှေတိဂုံစေတီသည်ကား မြန်မာနိုင်ငံ၏ အထက်ကရ ပုံရိပ်ကြီး အဖြစ်တည်ရှိလာခဲ့ပါသည်။ ဤအချက်ကိုလည်း မည်သည့်ကာလက စတင်၍ သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်ကို မည်သူမှလည်း စားမြုံ့ပြန်မပြ၍ ကျွန်ုပ်လည်း မသိ။ ဤမြေမဟီတွင် သဗ္ဗညုဖြင့်ပင် မဆင်ခြင်လျင် မသိရကား ကျွန်ုပ်၏မသိခြင်းအတွက် ကျွန်ုပ်ကိုကျွန်ုပ် ဗွေမယူမိပါပေ။

ထိုတနေ့၌မူ မညင်သာသော လေပြေ၏ မသိသားဆိုးဝါးစွာ တိုက်ခတ်ကျော်ဖြတ်သွားမှုကြောင့် ထိုသင်္ကုတ္တရကုန်းတော်ရှိ ရွှေတိဂုံစေတီတော်မြတ်ကြီး၏ ထီးတော်ဘေးတွင် မည်သည့်အကြောင်းပြချက်ဖြင့် ချိတ်ဆွဲထားမှန်း မသိသော ဆည်းလည်းအတွင်းရှိ ညောင်ရွက်များက ပြင်းပြင်းထန်ထန်ပင် လှုပ်ခတ်ခဲ့ရသည်။ ဆည်းလည်းအတွင်းရှိ ညောင်ရွက်များ ပြင်းပြင်းထန်ထန် လှုပ်ခတ်မှုကြောင့် ဆည်းလည်းသံများ တရစပ်ထွက်ပေါ်ကြရတော့သည်။ ဆည်းလည်းသံများက အသံတခု၏ ပြေးနှုန်းအတိုင်း ပြေးလွှားလျက် ဖြန့်ကျက်လိုက်သည်။ တောင်ကုန်း တခုလုံးကို ဆည်းလည်းများက သူ့အသံဖြင့် ဖုံးအုပ်လိုက်သည် ဆိုသော်လည်း စင်စစ်မှာမူ စေတီရင်ပြင်ပေါ်မှ ညီညီညာညာပေါ်ထွက်နေသော မေတ္တာပို့သံကိုမူ မကျော်လွားနိုင်ခဲ့။ ထိုနေ့သည် လပြည့်နေ့လည်း ဖြစ်သဖြင့် စေတီကို လာရောက်ဖူးမျှော်ကြသည့် ဘုရားဖူးများအပြင် ရဟန်းတော်ပေါင်းများစွာကလည်း လာရောက်စုဝေးလျက် မေတ္တာပို့သနေကြ၏။ ဆည်းလည်းသံများသည် မိမိအတိုင်းအတာကို ကျော်လွန်ပြီး မြည်ဟိန်း၍ မဖြစ်သဖြင့် စေတီ၏ တဝက်လောက်ခန့်တွင်ပင် မိမိကိုယ်မိမိ အဆုံးစီရင်၍ လောကမှ အပြီးတိုင် ပျောက်ကွယ်ပစ်ကုန်ကြလေသည်။ စေတီရင်ပြင်တွင်မူကား နာညမညဿ ဒုက္ခမိစ္ဆေယျ (အနက်အားဖြင့် အချင်းချင်း ဒုက္ခမပေးကြပါနဲ့ဟု တိုက်ရိုက် ဖွင့်ဆိုကြလျက် လင်္ကာအားဖြင့် ဆင်းရဲလိုခြင်း အချင်းချင်း ကင်းရှင်းကြပါစေဟု စပ်ဆိုထားကြ၏။) ဟု အဆုံးရှိသော မေတ္တာများကို ရဟန်းတော်များက တကျော့ပြီးတကျော့ ပို့သလျက်ရှိ၏။ ရဟန်းတော်များ ဤကဲ့သို့ မေတ္တာပို့နေသည်မှာ ဤနေ့သည် ၈ ရက် မြောက်နေ့ ဖြစ်သည်။ ရဟန်းတော်တို့သည် သူတို့ပို့သနေသည့် မေတ္တာမှတဆင့် သူတို့၏ဆန္ဒ သူတို့၏ သဘောထားကို ပြသလျက်ရှိ၏။ အနန္တစင်္ကြဝဠာ အတွင်းတွင် နေထိုင်ကြသော သတ္တဝါအပေါင်းတို့အား ဘေးရန်ခပ်သိမ်း ငြိမ်းစေလို၏။ ရောဂါဘေး ငတ်မွတ်ဘေး လက်နက်ဘေး စသဖြင့် ဘေးအမျိုးမျိုးရှိ၏။ ခပ်သိမ်း ဟူသော စကားလုံးကို ကြည့်ခြင်းအားဖြင့် မည်သည့်ဘေးမှမဆို ငြိမ်းကြစေလိုကြောင်း ပါသည်။ ဒေါသ ခပ်သိမ်း ငြိမ်းကြပါစေဟု ပါပြန်၏။ ဒေါသဆိုသော စကားလုံးသည် အကျဉ်းဆုံးဖြစ်အောင် ချုံ့ထားခြင်း ခံရသော စကားလုံးဖြစ်သည်။ အဓိပ္ပါယ် တိုက်ရိုက်ပြန်မူကား အပြစ်ဟု နားလည်ရသည်။ အပြစ်အကြောင်း နောက်ထပ် အကျဉ်းမျှ သိရန်ကား သိင်္ဂါလသတို့သားအား ဆုံးမထားသည့် ဆုံးမစာလင်္ကာများထံတွင် သွားရောက်၍ ကြည့်ရှုနိုင်ပါသည်။ အဘိဓမ္မာကျမ်းဂန်ကို သင်ယူဖူးကြသည့် လောကုတ် လောကီမှနှစ်ဖြာမှ လူတို့သည်လည်း အပြစ်ဆိုသော စကားလုံးကို သိကြပါ၏။ ရဟန်းတော်များသည် လူသားတို့ထံတွင် အပြစ်ခပ်သိမ်း ငြိမ်းစေလိုကြသည်။ ဆင်းရဲခပ်သိမ်း ငြိမ်းကျပါစေဟုလည်း ပါသေးသည်။ ဒဏ်ရာအနာတရ ဖြစ်ရခြင်းသည် ဆင်းရဲ၏။ ငတ်မွတ်ရခြင်းသည် ဆင်းရဲ၏။ မိမိတို့၏ မလွတ်မြောက်နိုင်မှုကို ဆင်ခြင်မိခြင်းသည် ဆင်းရဲ၏ ရဟန်းတော်များသည် ဆင်းရဲအပေါင်းမှ လွတ်စေလိုသော မေတ္တာဓာတ်ကို ထိုစေတီမှတဆင့် ဖြန့်ကျက်ပြီး နောက်စေတီတဆူသို့ မေတ္တာကွန်ယက် ဖြန့်ကျက်ဖို့အတွက် ရွှေတိဂုံစေတီ၏ အရှေ့မုခ်လှေကားမှ ဆင်းလာကြသည်။

ထိုနေ့ကား တော်သလင်းလပြည့်နေ့ ဖြစ်သည်။ ခုနှစ်သက္ကရာဇ်အားဖြင့်မူကား ၁၃၆၉ ခုနှစ်ဖြစ်၏။ ကမ္ဘာပေါ်ရှိ ၈၉ မျိုးသော ပြက္ခဒိန်များ (ကရင်နှင့် ရှမ်းစသည့် တိုင်ရင်းသား ပြက္ခဒိန်များ မပါသေး) မှ နေလည်ပတ်မှုစနစ်ကို အတိအကျ ကောက်ယူထားသည့် Gregorian Calendar ခေါ် ခရစ်တော်မွေးနေ့ကို အဦးအစပြုထားသော ပြက္ခဒိန်အရဆိုလျင် ၂၀၀၇ ခုနှစ်ဖြစ်သည်။ ဗုဒ္ဓဘာသာ ထုံးတမ်းစဉ်လာအရ လပြည့်နေ့သည် နေ့ထူးနေ့မြတ်အဖြစ် သတ်မှတ်ကြသည်။ ထိုနေ့ထူးနေ့မြတ်အထဲ ထိုတော်သလင်းလပြည့်နေသည် ရွှေပင်ပေါ် ပတ္တမြားဆင့် ထူးမြင့်သည့်အနေဆိုသည့် အလား လပြည့်နေ့တည်းဟူသော နေ့မြတ်အပေါ် ဂရုဓမ္မအခါတော်ဟု ဆိုသည့်နေ့က ထပ်ပိုးထားသည်။ ဂရုဓမ္မအခါတော်နေ့ဟူသည် တခါသား၌ တိုင်းပြည်တခု သာယာဝပြောရန်နှင့် တိုင်းသူပြည်သားများ ငြိမ်းချမ်းစွာ နေထိုင်နိုင်ရန်အတွက်ဆိုကာ ဆင်ဖြူတော်ကို ပိုင်ဆိုင်သော ဘုရင်တပါးထံမှ အခြားသော ဘုရင်တပါးက ဆင်ဖြူတော်ကို တောင်းခံလေ၏။ ထိုအခါ တိုင်းပြည်သာယာဖို့ ပြည်သူများ အေးချမ်းဖို့အတွက် ဆင်ဖြူတော်မလို။ ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းဖို့သာ လိုသည်။ ကျွန်ုပ်၏ တိုင်းပြည်တွင် ကျွန်ုပ်မှစ၍ တတိုင်းပြည်လုံး ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းကြ၏။ သင်တို့နိုင်ငံသည်လည်း သင်မှစ၍ တတိုင်းပြည်လုံး ငါးပါးသီလကို စောင့်ထိန်းနိုင်လျင် တိုင်းပြည်သာယာဝပြောပြီး ပြည်သူများ အေးချမ်းလိမ့်မည်ဟု ဘုရင်အချင်းချင်း နေထိုင်နည်းကို ဝေမျှခဲ့သောနေ့ဖြစ်သည်။ ဤမျှဖြင့် ဂရုဓမ္မနေ့ သို့မဟုတ် အခါတော်နေ့ဟု အဘယ်ကြောင့် ခေါ်ရသနည်း။ ဂရုဓမ္မတွင် ဂရုနှင့် ဓမ္မသည် အဘယ်သို့ အဓိပ္ပါယ်ရသနည်း။ သူ့အသက်အား သတ်ဖြတ်ခြင်း ညှဉ်းဆဲခြင်း နှိပ်စက်ခြင်းစသည်တို့ကို မလုပ်ဘဲနေသော အကျင့်တို့ဖြင့် ဖွဲ့စည်းထားသော ငါးပါးသီလသည် လူတိုင်းလူတိုင်း လိုက်နာသင့်ခြင်း၊ သူတော်ကောင်း သူတော်မြတ်များကိုယ်တိုင် အထူးအလေးထား၍ မိမိကိုယ်တိုင်လည်း စောင့်ရှောက်ခြင်း/ အခြားသူများအားလည်း စောင့်ရှောက်စေခြင်း၊ စင်္ကြာဝတေးမင်း ဖြစ်သူတိုင်း တိုင်းပြည်၏ ဥပဒေအဖြစ် သတ်မှတ်ခြင်း၊ ဤကမ္ဘာပေါ်တွင်လည်းကောင်း အခြားအခြားသော ကမ္ဘာပေါ်တွင်လည်းကောင်း မည်သည့် ဘာသာတရားမှ မပေါ်ပေါက်ခဲ့သော်မှ ပညာရှိများက သွန်သင်ဆုံးမကြမည့် အကျင့်များဖြစ်ခြင်း၊ မြတ်စွာဘုရားက အထူးအားဖြင့် တားမြစ်သော ပြစ်မှုများကို ရှောင်ကြဉ်သည့် အကျင့်ဖြစ်ခြင်း၊ အရိယာစသည့် ပုဂ္ဂိုလ်ထူး ပုဂ္ဂိုလ်မြတ်တို့မှ အမြတ်တနိုးတန်ဖိုးထား၍ အစဉ်အမြဲတိုက်တွန်းအပ်သော အကျင့်ဖြစ်ခြင်းစသည့် အချက်တို့ကြောင့် ထိုငါးပါးသီလကို ဂရု-အလေးအမြတ်ထားအပ်သော ဓမ္မ-တရား၊ အပြည့်အစုံခေါ်လျင် အလေးအမြတ်ထားအပ်သောတရား ဟု အဓိပ္ပါယ်ရသည်။ ဤအချက်များကြောင့်ပင် ထို့နေ့ချင်းထပ်နေသည့် နေ့ထူးသည် မည်မျှ ထူးမြတ်လိုက်မည့် နေ့ဖြစ်လိမ့်မည်နည်း။

သို့သော်လည်း ထူးမြတ်ခြင်းသည်လည်းကောင်း မေတ္တာသည်လည်းကောင်း လူအပေါင်းတို့ သောင်းသောင်းဖျဖျ ကြည်ညိုရာ ပိဋကတ်သုံးပုံတည်းဟူသော သာသနာတော်ကို ထိန်းသိမ်းသူများဖြစ်သည့် ရဟန်းတော်များသည်လည်းကောင်း အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော မသိမှုဖုံးထားသည့် တဏှာသမားကို မကျော်လွန်နိုင်ကြ။ တဏှာသည် တပ်မက်မှုဖြစ်၏။ တပ်မက်မှုတဏှာကို အဝိဇ္ဇာတည်းဟူသော တွေဝေမှိုင်းမောခြင်းက အမြဲပင် မခွဲအတူ အတူပေါင်းသင်းနေထိုင်၏။ ထိုတဏှာသည် သူလမ်းမခွဲနိုင်သော အဝိဇ္ဇာနှင့် ပေါင်းသင်းနေသမျှ မကောင်းသောကံများကို ဖန်တီးမည် ဖြစ်၏။ တဏှာ၏ တပ်မက်မှုက ကြီးလေလေ အဝိဇ္ဇာကလည်း ပို၍တွေဝေမှောက်မှားလေလေ ဖြစ်၏။ ထိုကဲ့သို့ တဏှာသမားတို့၏ အလွန်အကျူးတပ်မက်မှုအပေါ် အဝိဇ္ဇာက လွန်လွန်ကျူးကျူးသော ဟိုးအောက်အနက်မှ ထူထဲသော မိုက်မဲမှုဖြင့် ပိုးလိုက်သည့်အခါ ပို၍ မကောင်းသော ကံများကို ဖြစ်စေတော့၏။ ထိုမကောင်းသော ကံကို ဖန်တီးလိုသော အလုပ်သည် ရွှေတိဂုံအရှေ့မုခ်ရှိ လှေကားမှ မေတ္တာပို့သရင်း ဆင်းလာသော ရဟန်းတော်များကို ခါးသီးစွာ ကြိုဆိုလေ၏။ ရဟန်းတော်များသည် မျက်ရည်ယိုဗုံးများ ကျည်ဆံများ နံပါတ်တုတ်များ လက်ထိပ်များ ပုံစံထိုင်များ သံတိုင်များ ညဉ်းပန်းမှုများစသဖြင့် ဒေါသခပ်သိမ်းငြိမ်းစေကြောင်း မေတ္တာပို့သလျက်ရှိသော ရဟန်းတို့မှာ ဒေါသခပ်သိမ်းနှင့် ရင်ဆိုင်ကြုံတွေ့ ကြရလေတော့သတည်း။

ဖက်ဆက်ဝါဒသည် ၁၉၄၀ ခုနှစ်တွင် သမိုင်းတွင် နားထောင်၍ မကောင်းသော ပုံပြင်အဖြစ် အများက သတ်မှတ်ကြသဖြင့် ၁၉၆၈ ခုနှစ်တွင် ထိုပုံပြင်ကို အဆုံးသတ်လိုက်ကြ၏။ မည်သူမှလည်း ဖက်ဆစ်ပုံပြင်ကို မပြောလိုတော့၊ မကြားလိုတော့ပေ။ ကွန်မြူနစ်ပုံပြင်ကလည်း ဒဏ်ခတ်စီရင်မှုနှင့် ရင်ဆိုင်နေရသည်။ သို့နှင့် ၁၉၉၈ တွင် ထိုပုံပြင် ပြီးသွားသည်။ လစ်ဘရယ်ပုံပြင်သည် သာယာနာပျော်ဖွယ်ရှိသော ပုံပြင်တခုအဖြစ် ရောက်ရှိနေပြီး နိုင်ငံတော်တော်များများမှ လူအတော်များများက ပါဝင်ကပြဖျော်ဖြေလျက် ရှိသည်။ ၁၉ ရာစု၊ ၂၀ ရာစုမှသည် ယနေ့ ၂၁ ရာစုအထိ တနေ့တခြား လူပြောသူပြောများလာသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် လူပြောသူပြော များလာသဖြင့် လစ်ဘရယ်ပုံပြင်သည် မြန်မာတို့၏ ပါးစပ်ဖျားသို့ ဝေ့ကာဝဲကာ ရောက်လာသည်။ အချို့က ဤပုံပြင်ကို ကပြချင်နေကြ၏။ သို့နှင့်တစေ မြန်မာပြည်တွင် ဖက်ဆစ်ပုံပြင်ကို နားထောင်၍ မဝသေး။ ခံစား၍ ကောင်းနေဆဲ။ ထိုမြန်မာပြည်သားတို့ နားထောင်၍ အားမရသေးသော ပုံပြင်ထဲသို့ ရဟန်းတော်များလည်း ပါဝင်ကပြဖျော်ဖြေလာကြသည်။ ထိုထိုသော ၁၃၆၉ ခုနှစ် တော်သလင်းလပြည့်နေ့၏ မြန်မာရဟန်းတော်များ ပါဝင်ဖျော်ဖြေမှုသည်ကား အကြီးတန်း သမိုင်းပညာရှင် Alferd J Andrea ရေးသားသည့် “တိဗက်ဗုဒ္ဓစစ်သည်တော်”၏ တကာ တကာမတို့ သဒ္ဓါတရားဖြင့် လှူဒါန်းထားသည့် အရာကို ကာကွယ်ရန်ဆိုသည့် ရည်ရွယ်ချက်ကို ကျော်လွန်ခဲ့၏။ တောင်ဗီယက်နမ်တွင် ဗုဒ္ဓဘာသာများကို အတင်းအဓမ္မ ကက်သစ်ဘာသာဝင်သို့ ပြောင်းခိုင်းစေခြင်းကြောင့် ဖြစ်ရသော စစ်ပွဲများကို လွှမ်းမိုးသွား၏။ ထို့ကြောင့် မဏ္ဍိုင်တချို့ ယိုင်သွား၏။ တချို့အုတ်မြစ် ခိုင်သွား၏။ သို့သော်လည်း နာမည်ကျော် ပုံပြင်တပုဒ်တွင် ပါဝင်ခွင့်ရသူ မည်သူမဆို မိုးမမြင်လေမမြင် ဖြစ်တတ်ကြသည်မှာ ထုံးစံဖြစ်ပါသည်။ ပုံပြင်တပုဒ်၊ ပြဇာတ်တခု၊ ရုပ်ရှင်တကားတွင် တခါတရံ လူကြမ်းအဖြစ် လူယုတ်မာအဖြစ် ပါဝင်ခွင့်ရဦးတော့ ပျော်သည် မော်သည်။ လူမုန်းများလေ ငါ သရုပ်ဆောင်ကောင်းလေဟုလည်း ယူဆတတ်ကြသည်။ ဤသို့သောနည်းဖြင့် ဖက်ဆစ်ပုံပြင်တွင် ပါဝင်ပတ်သက်မိသူမှန်သမျှ ဇာတ်နာရသည်ချည်း ဖြစ်သည်ကိုပင် သတိမမူနိုင်။  ဂုဏ်ယူလျက်ရှိကြ၏။ သတိပေးသူကိုပင် ရန်မူသေး၏။ ဂုဏ်မဟုတ်ဟု လှုပ်နှိုးပါက အိပ်ချင်ယောင်ဆောင်ကြ၏။ တတိယထောင်စုနှစ်အဝင် ရာစုနှစ်တခုအစ ပထမဆယ်စုနှစ်နှင့် ဒုတိယ, တတိယဆယ်စုနှစ်တွင် မြန်မာနိုင်ငံသားတို့ နားထောင်၍ မဝသေးသော ဖက်ဆက်ပုံပြင်များတွင် ရဟန်းတော်များသည် ဆက်လက်၍ ပါဝင်ကပြ သရုပ်ဆောင်နေကြဆဲဖြစ်၏။ ဤပုံပြင်တွင် တစုံတဦးကတော့ဖြင့် ကြီးစွာသော တာဝန်ရှိခဲ့လေပြီ။ ထိုတစုံတဦးသည် ဤပိုစ့်ကို ဖတ်နေသောသူ ဖြစ်ပါသည်။ ထိုတာဝန်ကို ထမ်းဆောင်ခြင်း မထမ်းဆောင်ခြင်းမှာ ပိုစ့်ကို ဖတ်နေသူ၏ အပိုင်းသာ ဖြစ်ပါသည်။ ဤပုံပြင်သည် အများမသုံးတော့သည့် ပုံပြင်ဖြစ်သော်လည်း ရွှေနိုင်ငံတော်ကြီးတွင် ဤပုံပြင်ကို မရိုးနိုင်အောင် ကပြအသုံးတော်ခံသေးသည်။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ပုံပြင်ကို ဖန်တီးသူများက ပုံပြင်ကို ရိုးရိုးမဖွဲ့သီဘဲ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များကို ဆွဲထည့်၍ ပုံပြင်ကို အကောင်အထည်ဖော်လိုက်ခြင်းက ပို၍ တမျိုးဆန်းသလို ဖြစ်သွားပြီး တစုံတရာအပေါ် တစုံတခု၏ သက်ရောက်မှုလည်း ရှိသွားခဲ့ပြီ ဖြစ်သည်။ ထိုပုံပြင်ကို ရွှေနိုင်ငံကြီးက ရေးသားကပြနေချိန်တွင် ကမ္ဘာပေါ်ရှိ အနာဂတ်သမိုင်းသိပ္ပံပညာရှင်များက ၉/၁၁ ဖြစ်ရပ်နှင့်အတူ နိုင်ငံတနိုင်ငံ၏ အုပ်ချုပ်ရေးတွင် ဘာသာရေးများ ဝင်ရောက်နေမှုကို အထူးတလည်သတိထားမိနေချိန် ဖြစ်သည်။

ရေ၌ကျွမ်းကျင်သူသည် ရေဖြင့်သေသကဲ့သို့ မီး၌ကျွမ်းကျင်သူသည် မီးဖြင့်သေကြရ၏။

“လူအစုအပုံလိုက် မျိုးသုဉ်းသတ်ဖြတ်မှုကို စနစ်တကျ ကျူးလွန်ခဲ့ကြတဲ့ နောက်ခံအခင်းအကျင်းကြီးကို မြင်နေကျပါလျက် အဲဒီဘာသာကို ကိုးကွယ်နေကြသေးတာဟာ အတော်ကလေး ရူးမိုက်ကြလို့ပဲ”

Addams Family ကာတွန်းကားမှ သမီးအကြီးမကို ဆွဲထုတ်၍ နက်ဖလစ်မှ ဇာတ်လမ်းတွဲအဖြစ် ဖန်တီးလိုက်သည့် Wednesday ဇာတ်လမ်းတွဲ အပိုင်းတစ်တွင် ပြောသော စကားတခွန်းဖြစ်သည်။ ထိုဇာတ်လမ်းတွဲ၏ ၅၂၇/၈ ခွန်းမြောက် စကားဖြစ်သည်။ ၃၇ မိနစ် ၂၃စက္ကန့်တွင် စပြောပြီး ၃၇ မိနစ် ၂၈ စက္ကန့်တွင် ပြီးသည်။ နှလုံးခုန်ချိန် ၈ ကြိမ်မျှသာ ကြာသော စကားတခွန်းဖြစ်ပါသည်။ ဗုဒ္ဓဟူးနေ့လေးကတော့ ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် အထူးပြုဝတ်စုံများကို ဝတ်ဆင်ထားသော ကောင်လေးသုံးယောက်ကို ပြောနေခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ဤစကားသည် ဘာသာရေးအပေါ် ၂၁ ရာစု၏ အမြင်ကို ချပြလိုက်သော စကားလုံးဖြစ်သည်ဟု ကျွန်ုပ်မှ ကောက်ချက်ချမိသည်။ လူအများအပြား ဤကဲ့သို့ မြင်လောက်အောင်လည်း ကမ္ဘာ့ဇာတ်ခုံတွင် ဘာသာရေးပါဝင်ခဲ့သော ရန်လိုမှုများ၊ ပဋိပက္ခများ၊ ပြဿနာများနှင့် စစ်ပွဲများကလည်း ကြောက်စရာကောင်းသော သရဲကားကို ညဘက်မီးပျက်ချိန်တွင် တယောက်တည်းကြည့်နေရသည်နှင့် တူနေခဲ့သည်မဟုတ်ပါလား။

ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်သော ပြဿနာများ မပြီးနိုင် မဆုံးနိုင် ဖြစ်နေ၏။ အာရှတွင် ဂျူးနှင့် ဘုရားတဆူတည်းဝါဒပြဿနာ၊ အရှေ့တိုင်းတွင်သာ ကိုးကွယ်ကြသော ဗုဒ္ဓဘာသာအချင်းချင်း ပြဿနာ၊ ဟိန္ဒူဘာသာအချင်းချင်း ပြဿနာ၊ ဆစ်ဒ်ဘာသာအချင်းချင်းပြဿနာ၊ ကွန်ဖြူးရှပ်ဘာသာအချင်းချင်း ပြဿနာ၊ တာအိုဘာသာအချင်းချင်းပြဿနာ၊ ရှင်တိုဘာသာဝင် အချင်းချင်းပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင်နှင့် အာရပ်တွင် ဖြစ်ပွားလျက်ရှိသော ပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ဇော်ရိုတိကပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် များဖြစ်သည့် ဆွန်နီနှင့် ရှီးယပ် ပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ဟိန္ဒူပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ခရိယာန်ပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ဗုဒ္ဓဘာသာပြဿနာ၊ ခရိယာန်ဘာသာဝင်အချင်းချင်းဖြစ်သည့် ကက်သလစ်နှင့် အော်သိုဒေါ့ပြဿနာ၊ ခရိယာန်နှင့် အရှေ့တိုင်းဘာသာများ ပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ဂျူးပြဿနာများ အဆက်မပြတ် ဖြစ်ပွားနေသည်။

ဥရောပတွင် တိတ္ထိအချင်းချင်းပြဿနာ၊ ခရိယာန်နှင့် အယူမှားမှုပြဿနာ၊ ခရိယာန်နှင့် တိတ္ထိပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ခရိယာန်ပြဿနာ၊ ကက်သလစ်နှင့် အော်သဒေါ့ပြဿနာ၊ ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့် ပြဿနာ၊ ပရိုတက်စတင့်အချင်းချင်းပြဿနာ၊ ဂျူးဆန့်ကျင့်ရေးပြဿနာ၊ ခရိယာန်နှင့် လောကီဝါဒပြဿနာများက ကြွေအံကစားသူများပမာ သူအများဆုံးရမလား ငါအများဆုံးရမလားဟု ပြိုင်ဆိုင်ပြီး ဖြစ်ပွားနေသည်။ အမေရိကတွင် ဌာနေတိုင်းရင်းသားများ၏ ကိုးကွယ်မှုဆိုင်ရာ ပြဿနာ၊ ခရိယာန်နှင့် ဌာနေတိုင်းရင်းသားတို့ ကိုးကွယ်မှုဆိုင်ရာ ပြဿနာ၊ မော်မန် (Mormons) ဘာသာရေးအချင်းချင်း ပြဿနာ၊ ခရိယာန်အချင်းချင်း ပြဿနာ၊ အစိုးရနှင့် ခရိယာန်အစွန်းရောက်များပြဿနာကလည်း မင်းပြီးရင် ငါ့အလှည့်ဆိုသကဲ့သို့ မနားမနေ တိုးပွားလျက်ရှိ၏။ အာဖရိကတွင် ဘုရားပေါင်းစုံနှင့် ဘုရားတဆူပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်နှင့် ခရိယာန်ပြဿနာ၊ အစ္စလာမ်အချင်းချင်းပြဿနာ၊ ခရိယာန်အချင်းချင်းပြဿနာ၊ အစိုးရနှင့် ခရိယာန်အစွန်းရောက်ပြဿနာ၊ အစိုးရနှင့် အစ္စလာမ်အစွန်းရောက်ပြဿနာများ နိုက်ဂါရာရေတံခွန်မှ ရေမပြတ်သည့်အလား တရစပ်ပေါ်ပေါက်နေ၏။ ထိုပြဿနာများ၊ ပုန်ကန်မှုများ၊ ပဋိပက္ခများ၊ စစ်ပွဲများကြောင့်လည်း လူအများအပြားပင် အသက်ကို ပေးဆပ်ကြရပြန်၏။

သမိုင်းတွင် သူတို့ ကိုးကွယ်ကြသည့်အရာကို ဘာသာရေးဟု သတ်မှတ်ခြင်း မသတ်မှတ်ခြင်းများကို မေ့ထား၍ (ဤအကြောင်းအရာကို လွတ်လပ်စွာတွေးခေါ်သူများ (၁) တွင် ဘာသာရေးဟု ခေါ်ဆိုကြပုံနှင့် ဘာသာရေးစစ်ပွဲများဟု သတ်မှတ်ကြပုံကို ရေးပြီးလေပြီ။) ကိုးကွယ်ကြသည့်အရာ (သို့) ဘာသာရေးကို အကြောင်းပြုခဲ့သည့် လူ့အသက်အများအပြား သေပေးခဲ့ရသည့် ပုန်ကန်မှုများ၊ စစ်ပွဲများ၊ ပဋိပက္ခများ၊ ပြဿနာများလည်း မဦးမဆွကပင် ဖြစ်ပွားပြနေခဲ့ကြသည် မဟုတ်ပါလား။ ကြည့်ပါလေ။ ကြည့်ပါ။ ဘာသာရေးနှင့် ယှက်နွယ်ခဲ့သည့် ရန်လိုမှု၊ စစ်မက်၊ တော်လှန်မှု၊ ပုန်ကန်မှု၊ ပဋိပက္ခနှင့် ပြဿနာများကိုကြည့်ပါ။ တရုတ်နိုင်ငံ Qing မင်းဆက်လက်ထက် ၁၈၅၀ မှ ၁၈၆၂ အထိ ယေရှု၏ သွန်သင်မှုကို လက်ခံလိုက်သော Hongသည် ထိုခေတ်ဘုရင်ကို မိစ္ဆာဘုရင်ဟု ဆိုကာ Taiping အမည်ရသည့် တော်လှန်ပုန်ကန်မှုကို ပြုလုပ်ခဲ့သည်။ ၁၂ နှစ်အတွင်း လူပေါင်း သန်း ၂၀ ကျော်သေဆုံးခဲ့သည်။ ဥရောပအလယ်ပိုင်းတွင် ၁၆၁၈ မှ ၁၆၄၈ ခုနှစ်အကြား ရောမအင်ပါယာကို တည်ထောင်သူတို့ ကိုးကွယ်သည့် ကက်သလစ်နှင့် ပရိုတက်စတင့်ကြား ပြဿနာများမှ စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့သည်။ နောက်ပိုင်းတွင် ပထဝီနိုင်ငံရေးသို့ ရောက်သွားသော်လည်း ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု သမိုင်းပညာရှင်တို့က မှတ်တမ်းတင်ကြသည်။ ထိုစစ်ပွဲ၏ နှစ်သုံးဆယ်ကာလတွင် လူ ၈ သန်းသေဆုံးခဲ့သည်။ ၁၈၉၉ မှ ၁၉၅၆ ခုနှစ်အထိ အင်္ဂလန်၊ အီဂျစ်နှင့် ဆူဒန်တို့သည် ဒီဂျရီကွန်ဒိုမီနီယံသီအိုရီဖြင့် သုံးနိုင်ငံကို နယ်မြေတခုအဖြစ် ဖန်တီးသည်။ ဒီဂျရီသည် (Dejure) သည် လက်တွေ့ကျသော ဥပဒေကို လိုက်နာရန်ဆိုသည့် သဘောဖြစ်သည်။ မြန်မာ့စကားပုံဖြင့် ပြောရလျင် နီးရာဓားကို ကြောက်ရမည်ဆိုသည့် သဘောဖြစ်သည်။ ကွန်ဒိုမီနီယံဟူသည် together နှင့် dominium စကားနှစ်လုံး ပေါင်းစပ်ထားသည်။ နိုင်ငံများ၏ နယ်နိမိတ်ကို နိုင်ငံတခု အဖြစ်သတ်မှတ်သည့် အယူအဆတခုဖြစ်ပါသည်။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဖြစ်နိုင်ချေအနည်းဆုံးသော နိုင်ငံရေးသီအိုရီတခု၊ သို့မဟုတ် ဤတကြိမ်သာ အသုံးပြုခဲ့ခြင်းရှိသော နိုင်ငံရေးသီအိုရီတခုအဖြစ် မှတ်တမ်းဝင်ခဲ့သော သီအိုရီဖြစ်သည်။ ထိုသီအိုရီကို အသုံးပြုလိုက်ရခြင်းသည် ထိုအီဂျစ်နှင့် ဆူဒန်နှစ်နိုင်ငံသည် အော်တိုမန်အင်ပါယာ၏ လက်အောက်တွင်ဖြစ်ပြီး အော်တိုမန်ဥပဒေများက သက်ဝင်လျက်ရှိသောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ဗြိတိသျှဦးဆောင်မှုနှင့် အော်တိုမန်အင်ပါယာကြားတွင် ရာထူးခန့်သည့် စနစ်တွင် ခရိယာန်ဘာသာဝင်သာ ရာထူးကြီးကြီး ရကြ၏။ မည်သည့် မွတ်စလင်ကိုမှ ရာထူးတိုးမပေး။ ထိုအခါ မွတ်စလင်များသည်လည်း ရာထူးတက်လိုကြောင်း ပြောဆိုရာမှ အာရဗီဘာသာဖြင့် Mahdist ဟုအမည်ပေးထားသော တော်လှန်ရေးတရပ် ဖြစ်ပေါ်ခဲ့သည်။ လူပေါင်း ငါးသန်းနှင့် ငါးသိန်း သေဆုံးခဲ့သည်။ လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ်သူများ (၁) တွင် ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲသည် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ မဟုတ်ဟု ဆိုခဲ့ပါသည်။ ထိုပိုစ့်တွင် နောက်နောင်ပိုစ့်များ၌ ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟုတ်သည်ဟုလည်းကောင်း မဟုတ်ပါဟုလည်းကောင်း ဆက်လက်ငြင်းဆိုမှုများ ရှိဦးမည်ဟုလည်း အမှာပါးခဲ့ပါသေးသည်။ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ၏ မူလအားဖြင့် စစ်တိုက်ရခြင်းမှာ မြင့်မြတ်သောနယ်မြေကို ပြန်ရလိုသည့် ခရိယာန်ဘာသာဝင်တို့၏ ဆန္ဒကြောင့်သာ ဖြစ်ရသဖြင့် နယ်မြေလုစစ်ပွဲဟုသာ ခေါ်ဆိုခဲ့သည်။ အဘယ်ကြောင့် ထိုသို့ဆိုရသနည်းဟူမူ ထိုခေတ်၌ မိမိတို့ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာများကို ဘာသာရေး Religion ဟု မသုံးနှုန်းကြသေးသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ သို့သော် ထိုကဲ့သို့ လူသားတို့ ကိုးကွယ်ကြသည့်အရာကို ဘာသာရေးဟု သုံးနှုန်းပြီးနောက် ၂၀ ရာစုအဆုံးတွင် လူတို့က ဘာသာရေးနှင့် ရန်လိုမှု၊ ဘာသာရေးနှင့် စစ်ပွဲ၊ ဘာသာရေးနှင့် ပဋိပက္ခ၊ ဘာသာရေးနှင့် ပြဿနာများဟု တွဲစပ်သုံးနှုန်းခြင်း ဖြစ်သည်။ ထိုမှ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကိုလည်း ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု သတ်မှတ်ခဲ့ကြသည်။ ထို ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲတွင် လူပေါင်း ခြောက်သန်းသေဆုံးခဲ့သည်။ ထိုခေတ်၌ ဥရောပတွင် လူဦးရေ သန်း ၆၀ သာရှိသဖြင့် သေဆုံးမှု နည်းသွားခြင်းဖြစ်သည်ဟု အချို့က ဆိုကြသည်။ ထိုခရူးဆိတ်စစ်ပွဲအပြီးတွင် ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲကို ဆန့်ကျင်ကြသော ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ တောင်ပိုင်းရှိ Toulouse မြို့ Albi ခရိုင်ရှိ Albi အသင်းအဖွဲ့တွင် ပါဝင်ကြသည့် ရပ်ကွက်သူရပ်ကွက်သား တသိန်းကျော်ကို ပြင်သစ်ဘုရင်က ကွပ်မျက်ခဲ့၏။ Albi တို့၏ ဘုရားကျောင်းကို ၂၀၁၀ တွင် ယူနက်စကိုက ကမ္ဘာ့အမွှေအနှစ်စာရင်းသို့ ထည့်သွင်းခဲ့ပါသည်။ ထိုပြင်သစ်တွင်ပင် ၁၅၆၂ မှ ၁၅၉၈ ခုနှစ်များအကြား ကက်သလစ်လူများစုမှ ပရိုတက်စတင့် လူနည်းစုအပေါ် ညဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုများမှ ဖြစ်ပေါ်ရာမှ စစ်မက်ဖြစ်ပွားသည်အထိ ရောက်ခဲ့သည်။ လူ လေးသန်း သေဆုံးခဲ့သည်။ ၁၉၅၆ ခုနှစ်တွင် လွတ်လပ်ရေးရခဲ့သည့် အာဖရိကမှ အကြီးဆုံးသော ဆူဒန်နိုင်ငံသည် နိုင်ငံတော်ဖွဲ့စည်းပုံထဲ အစ္စလာမ်ဘာသာမှလာသော ဥပဒေတချို့ကို ထည့်သွင်းသည်။ ထိုအခါ နတ်ကိုးကွယ်သူများနှင့် ခရိယာန်ဘာသာဝင်များအတွက် ကြီးမားသော အခက်အခဲကို ဖြစ်ပေါ်စေ၏။ ထိုနေ့မှစ၍ ယနေ့အထိ နေ့စဉ်ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားခဲသည်။ ယနေ့အထိ လူပေါင်း နှစ်သန်းနှင့် ခြောက်သိန်းကျော် သေဆုံးခဲ့ပြီး သေဆုံးဆဲလည်း ဖြစ်၏။ မြန်မာနိုင်ငံမှ ရှမ်းလူမျိုးများ၏ စကားဖြင့် ပန်သေဟုခေါ်သော ပန်းသေး (ခ) တရုတ်မွတ်စလင် (သို့) Hui လူမျိုးတို့သည် ၁၈၅၃ ခုနှစ် ယူနန်ပြည်နယ် ချင်မင်းဆက်လက်ထက်တွင် သတ္ထုတွင်းတွင် Han တရုတ်လူမျိုးနှင့် အတူအလုပ်လုပ်ရင်း ပဋိပက္ခဖြစ်ပွားကြရာတွင် Hui လူမျိုးတို့မှာ အစုလိုက် အပုံလိုက် အသတ်ခံလိုက်ရသည်။ လူပေါင်း ခြောက်သိန်းလေးသောင်း သေဆုံးခဲ့၏။ အိန္ဒိယထံမှ ပါကစ္စတန်ခွဲထွက်မှုတွင် လူပေါင်း ငါးသိန်း သေဆုံးခဲ့၏။ (လွတ်လပ်စွာ တွေးခေါ်သူများ (၃) တွင် ဤအကြောင်း ရေးသားပြီး ဖြစ်သည်။) ၁၆၄၉ မှ ၁၆၅၃ ခုနှစ်တွင် အိုင်ယာလန်နိုင်ငံကို အိုလီဗာခရောင်းဝဲလ်က သိမ်းပိုက်ခဲ့၏။ ထို့နောက် ရာဇသတ်ဥပဒေထဲသို့ ကက်သလစ်များ မလိုက်နာနိုင်သော ဥပဒေများကို ထည့်သွင်းရာမှ စတင်ခဲ့သော စစ်ပွဲတွင် လူလေးသိန်း သေဆုံးခဲ့၏။ ဘာသာရေး ထုံးတမ်းစဉ်လာများတွင် လူကို ယဇ်ပူဇော်ခြင်းများ ပါဝင်၏။ ဂျပန်တို့သည် ငလျင်များ မုန်တိုင်းများဘေးမှ လွတ်ကင်းစေရန်အတွက်人柱 “လူသားမှတ်တိုင်”ဟု အမည်ရသော အပျိုစင်ကို အသက်ရှင်လျက် မြှုပ်နှံမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသည်။ တချို့ပြန်လည်တူးဖော် ရရှိချက်တွင်မူ အပျို လူပျိုစသဖြင့် နှစ်ဦးကို တွေ့ရှိရ၏။ အချို့တွင်မူ ကလေးများကို တွေ့ရှိရ၏။ ၁၄၈၇ ခုနှစ် မက္ကဆီကိုတွင် ပိရမစ်တည်တံ့ရန် အတွက် လူပေါင်း ၈၀၄၀၀ ဦးကို လေးရက်တိတိ သတ်ဖြတ်မြှုပ်နှံခဲ့၏။ မိမိကိုယ်ကို ပြန်လည်စတေးသူများ တသိန်းနှစ်သောင်းရှိခဲ့၏။ ကမ္ဘာပေါ်တွင် အဆောက်အအုံတခု တည်တံ့ရန်အတွက်ဟုဆိုကာ နတ်ဘုရားများကို ပူဇော်ခြင်း၊ ဘေးရန်အပေါင်းမှ ကင်းလွတ်စေကြောင်းဟုဆိုကာ လူသားများကို အရှင်လတ်လတ်မြေမြုပ်ခြင်း၊ လည်ချောင်းသွေးဖောက်ခြင်း၊ မီးရှို့ခြင်းစသည့် ယဇ်ပူဇော်မှုများ ပြုလုပ်ခြင်းနှင့် ဘုရားသခင်နှင့် တွေ့ရန်ဟုဆိုကာ မိမိကိုယ်ကို စတေးသော ယဇ်ပူဇော်ခြင်းများကြောင့် လူသောင်းချီ၍ သေဆုံးခဲ့ဖူး၏။ ထို့ကြောင့် ယဇစ်ပူဇော်မှုကြောင့် ဤကမ္ဘာမှ လူသားတို့၏ ကိုးကွယ်မှုကြောင့် သေဆုံးရသူများ တသန်းဝန်းကျင်ခန့်ရှိနိုင်၏။ ဤအကြောင်းအရာများ ရေးသားခဲ့သော “ကမ္ဘာ့အရက်စက်ဆုံး ဘာသာရေးစစ်ပွဲတစ်ရာ” စာအုပ်ကို ရေးသားခဲ့သူဖြစ်သည့် Matthew White ၏ တွက်ချက်မှုအရ စစ်ပွဲအတွင်း လူသေဆုံးရမှု ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသည် ဘာသာရေးစစ်ပွဲကြောင့် ဖြစ်၏။ ဘာသာရေးစစ်ပွဲကြောင့် Failed State ဖြစ်ခဲ့ရသော နိုင်ငံမှာ ရောမအင်ပါယာဖြစ်သည်ဟု ဆိုပါသည်။ အထက်တွင် ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟုတ်မဟုတ်နှင့် နယ်မြေလုပွဲဟု သတ်မှတ်ခဲ့သော စစ်ပွဲဖြစ်သည်။ White က ဤအခြင်းအရာများအပေါ် ဉာဏ်ရည်ထက်မြက်ကြသော စာဖတ်သူတို့အနေဖြင့် မိမိကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို ခဏမေ့၍ ဘာသာရေးကြောင့် သေဆုံးရမှုများအကြောင်းကို  ဖြည်းဖြည်းညင်းညင်း တွေးတောကြည့်စေလိုကြောင်း ပြောထားပါသည်။

ကိုးကွယ်မှုနှင့် ပတ်သက်သည့် သီအိုရီအရ ပြောရလျင် ဘာသာရေးဟူသော စကားလုံးကို ရန်လိုမှု၊ စစ်ပွဲ၊ ပဋိပက္ခ၊ အကြမ်းဖက်မှုနှင့် ပြဿနာများဆိုသည့် စကားလုံးထဲသို့ မည်သည့် ဘာသာဝင်မှ မဆွဲသွင်းလိုကြပေ။ မိမိတို့ ဘာသာရေး၏ မြင့်မြတ်မှုကို ဤကဲ့သို့ တိုင်းတာခြင်း နှိုင်းယှဉ်ခြင်းသည် အလွန်အမင်း အကျဉ်းတန်သော လုပ်ရပ်တခုအဖြစ် သတ်မှတ်ကြ၏။ ထို့ကြောင့်လည်း ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်သော အကြမ်းဖက်မှု၊ ပဋိပက္ခ၊ ရန်လိုမှု၊ ပြဿနာများနှင့် စစ်ပွဲများတွင် မည်သူကမှ ဘာသာရေးကြောင့် ဖြစ်ရပါသည်ဟု ဝန်မခံကြချေ။ ဝန်မခံသည်မက လက်လည်း လက်မခံပါချေ။ အဘယ်ကြောင့်ဆိုသော် သူတို့ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာတရားသည် အလွန်မြင့်မြတ်ပြီး လူတဦး၊ မိသားစုတစု၊  ကျေးရွာတရွာ၊ အဖွဲ့အစည်းတခု၊ ဒေသတခု၊ နိုင်ငံတနိုင်ငံတို့အတွက် လူမှုရေး စီးပွားရေးနှင့် နိုင်ငံရေးအတွက် အလွန်အမင်းပင် သင့်လျှော်မှန်ကန်သော မူဝါဒများ ချမှတ်ထားပြီး ဖြစ်သောကြောင့်ဖြစ်သည်ဟု ယုံကြည်ထားကြသောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။

အကယ်စင်စစ်တွင်လည်း ၂၀ ရာစု၏ ၁၉၈၀ မတိုင်ခင်အထိ ဘာသာရေးကြောင့်ဖြစ်ရသည်ဟု တပ်အပ်စွပ်စွဲ ပြောဆိုနိုင်သောစစ်ပွဲမှာ အစ္စလာမ်ဘာသာဝင် အချင်းချင်းဖြစ်ကြသော ဆွန်နီနှင့် ရှီးယက်တို့အကြား စစ်ပွဲများကို ဖယ်လိုက်လျင် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ နှစ်ခုသာ ရှိသည်ဆို၏။ တခုမှာ ခရူးဆိတ်စစ်ပွဲ ဖြစ်သည်။ စစချင်း ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး၏ အားပေးတိုက်တွန်းမှုကြောင့် စတင်ဖြစ်ပွားခဲ့ရခြင်း ဖြစ်သည့်အတွက် ဘာသာရေးစစ်ပွဲ တထစ်ချ သတ်မှတ်နိုင်သည်။ အပေါ်တွင် ရေးသားခဲ့သော  ၁၅၆၂ မှ ၁၅၉၈ ခုနှစ်အထိ ၃၆ ကြာ ပြင်သစ်စစ်ပွဲသည်လည်း ကက်သလစ်ကို ကိုးကွယ်ကြသော ဗြိတိန်နှင့် ဆက်ဆံရေးပြေပြစ်ရန် စဉ်းစားရာတွင် မိမိနိုင်ငံအတွင်း ပရိုတက်စတင့်ရှိနေမှုက ဆက်ဆံရေးတွင် အနှောင့်အယှက်ဖြစ်နိုင်သည်ဟု တွေးဆပြီးနောက် ပရိုတက်စတင့်ကို ဘာသာပြောင်းခိုင်းခြင်း ဖမ်းဆီးခြင်း စသည့်လုပ်ရပ်များ လုပ်ခဲ့သောကြောင့် ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု ဆိုနိုင်သည်။ မြန်မာ့ဒဏ္ဍာရီလာ ဒွတ္တဘောင်မင်း၏ ဗိဿနိုးဘုရင်မ ပန်ထွာ၏ စည်တော်ကြီးကို ရလိုသဖြင့် ရသေ့အတုကို စေလွတ်ခြင်းသည်ကား ဘာသာရေးကို အသုံးချခြင်းဖြစ်သည်။ အခြားသော နိုင်ငံများတွင် ရှိမရှိကိုမူ ကျွန်ုပ်မသိ။ ထိုကဲ့သို့ ဘာသာရေးကို အသုံးချခြင်းရှိသည်ဟု မြန်မာ့ဘက်မှ စွပ်စွဲရေးသားကြသည့် စာတချို့ကို ဖတ်ဖူးပါ၏။ မှန်ကန်မှုရှိမရှိကိုမူ မည်သူမှ သုတေသနပြုဖူးသည်ကို မတွေ့ရသဖြင့် ယုံမှားရန်ကောင်းသော အရာတခုအဖြစ်နှင့်သာ ကျွန်ုပ်အတွက် ကျန်နေခဲ့၏။ ဤကား စကားတခွန်းကို ကြားထဲ ချပ်လိုက်မိခြင်း ဖြစ်လေသတည်း။ ချပ်မိသော စကားကို အပထား၍ ဆက်လက်တွေးကြည့်သော် ဤခရူးဆိတ်စစ်ပွဲနှင့် ပြင်သစ်စစ်ပွဲမှအပ ကျန်သောဘာသာရေးစစ်ပွဲများသည် အစပိုင်းတွင် လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးကိုသာ အခြေခံခဲ့ပါသည်။ နောက်ပိုင်းမှ တချို့သော စစ်ပွဲများအတွင်းသို့ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ ပါဝင်လာခြင်း သို့မဟုတ် ဘာသာရေး ခေါင်းဆောင်များထံ နိုင်ငံခေါင်းဆောင်များနှင့် စစ်ဦးစီးများတို့၏ ချဉ်းကပ်မှုကြောင့် ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု အမည်ရသွားခြင်း ဖြစ်သွားသည်။ ဤကဲ့သို့အားဖြင့် စစ်ပွဲတခု ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု အမည်တပ်လိုက်ရခြင်း သို့မဟုတ် ဘာသာရေးစစ်ပွဲဖြစ်သွားရခြင်း အကြောင်းကား အခိုင်အခန့်ရှိ၏။ ပြောရလျင် မြန်မာစကားပုံတခုက လာသည့်အတိုင်း ငါးကြင်းဆီဖြင့် ငါးကြင်းအကြော် ခံရခြင်းဖြစ်၏။ သမိုင်းတလျှောက် စစ်ပွဲများ မရပ်မနား ဖြစ်လျက်ရှိသည်။ ထို အကြောင်းအမျိုးမျိုးကြောင့် ဖြစ်ပေါ် ခဲ့သမျှသော စစ်ပွဲများကို မည်သည့် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်မဆို ကန့်ကွက်ကြ၏။ တားမြစ်ကြ၏။ ဤကမ္ဘာနှင့်တကွ သတ္တဝါအားလုံးသည် ဘုရားသခင်က ဖန်ဆင်းထား၏။ ထို့ကြောင့် အားလုံးသည် ဘုရားသခင်၏ သားတော်များ ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့် ဘုရားသားတော်အချင်းချင်း မသတ်ဖြတ်လိုပါလင့်။ အဟိံသ တရားဟူသည် တိရစ္ဆာန်ကိုပင် မညဉ်းဆဲသင့်ပါလျက် ယခုလူအချင်းချင်း သတ်ဖြတ်နေခြင်း မှာ မည်သို့မှ မသင့်တော်။ ထို့ကြောင့် စစ်ပွဲများကို ရပ်ကြပါလော့။ သတ္တဝါအားလုံးအား တူမျှသော မေတ္တာထားရမည် မည်သူတဦးတယောက်မျှ အချည်းနှီး မသေဆုံးစေလင့်စသဖြင့် ဝင်ရောက်တားမြစ်ကြ၏။ စီးပွားရေးအရသော်လည်းကောင်း နိုင်ငံရေးအရသော်လည်းကောင်း အချို့စစ်ပွဲများသည် တိုက်ကိုတိုက်မှ ဖြစ်မည်ဟု နိုင်ငံ့ခေါင်းဆောင်များနှင့် စစ်ဦးစီးတို့က သိကြမြင်ကြ၏။ ထိုအခါ ထိုစစ်ပွဲကို မတားမြစ်ရန်အတွက် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များထံ ချဉ်းကပ်ရတော့သည်။ မဖြစ်မနေ တိုက်ရမည့် စစ်ပွဲအတွက် ဘုရားတပည့်တော်အား ကျမ်းဂန်ဒေသနာနှင့်အညီ တရားမျှတသော စစ်ပွဲဖြစ်စေရန်အတွက် ဆုံးမဩဝါဒပေးတော်မူပါစသဖြင့် လျှောက်ထားကြသည်။ ထို့နောက် ထိုဘာသာတရား၏ ညွှန်ကြားချက်နှင့်အညီ တိုက်ရသည်ဟု ကြေငြာခံရသော ထိုစစ်ပွဲသည် ဘာသာရေးအသွင် စဆောင်လာ၏။ သို့သော် ပေါ့စေလိုလို့ ကြောင်ရုပ်ထိုး၊ ကြောင်ရုပ်ကြောင့် ပိုလေးဖြစ်ရပါတော့သည်။ စစ်ပွဲများကို ပြန်လည်လေ့လာရာတွင် ဘာသာရေးပါဝင်လာသော စစ်ပွဲများသည် သေးငယ်သွားခြင်း ပပျောက်သွားခြင်း အလျဉ်းမရှိသည့်အပြင် ပို၍ပြင်းထန်သော ပို၍ကြာရှည်သော စစ်ပွဲများဖြစ်လာသည်ကို စစ်ပွဲသုတေသနပညာရှင်များက တညီတညွတ်တည်း ဆိုကြသည်။ ဤအချက်မှာကား ၁၉၈၀ ဝန်းကျင်နှင့် ထိုနှစ်များ မတိုင်မီက ဘာသာရေးစစ်ပွဲများ ဖြစ်ရခြင်းအကြောင်းတရပ် ဖြစ်ပါသည်။ ဘာသာရေးစစ်ပွဲဟု အမည်တွင်ရသည့် အခြားသော အကြောင်းပြချင်များလည်း ရှိပါသည်။ အကြမ်းဖျင်းအားဖြင့် ပြောရလျင် တရားရုံး၏ ဘာသာရေးအယူဝါဒနှင့် ဆက်နွယ်နေသည့် စီရင်ချက်များ၊ ဘာသာရေးအစွန်းရောက်သူများ၏ မီဒီယာအပေါ် မှားမှားယွင်းယွင်း ဝါဒဖြန့်မှုများ၊ နယ်မြေသစ် ခွဲထွက်လိုသော ယဉ်ကျေးမှုကွဲပြားသည့် လူမျိုးစုတို့၏ ဘာသာရေးအပေါ် ခုတုံးလုပ်မှုများ၊ နိုင်ငံတော်မှ သတ်မှတ်လိုက်သည့် ဥပဒေများ၊ ရာဇသတ်များ၊ ပြဌာန်းချက်များတွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အချက်အလက်က လိုအပ်သည်ထက် ပို၍ပါဝင်နေမှုများ၊ သိပ္ပံဆိုင်ရာ တွေ့ရှိချက်အချို့နှင့် ခေတ်သစ်လူနေမှုအရ ပြဌာန်းလိုက်သော ဥပဒေများသည် ဘာသာရေးကျင့်ဝတ်ကို ကျော်လွန်နေမှုများ၊ ကိုလိုနီပြုလိုသူများနှင့် မိမိနိုင်ငံမှ အခြားဘာသာဝင်များကို နှင်ထုတ်လိုခြင်းနှင့် မိမိနိုင်ငံအား အာဏာသိမ်းလိုခြင်း သို့မဟုတ် အခြားနိုင်ငံကို ကျူးကျော်လိုချိန်များတွင် အစိုးရများကိုယ်တိုင် စနစ်တကျ ဝါဒဖြန့်မှုများ၊ နိုင်ငံဖြတ်ကျော်ခွင့် ဥပဒေများ၊ (ဤဥပဒေကြောင့် ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် အကြမ်းဖက်သူများကို ဖမ်း၍မရတော့သည့် အမှုပေါင်း ၁၁၀ ကျော်ရှိနေပါသည်။) ဥပဒေမဲ့ လုပ်ရပ်များကို အများအပြား ကျူးလွန်ပြီး ဘာသာရေးပြောင်းလဲ ခိုဝင်သွားသူများ၊  (အထူးသဖြင့် အစွန်းရောက်ဘာသာရေး အဖွဲ့များသို့ ဝင်ရောက်ကြသည်။) အခြားဘာသာဝင်များ၏ ကျမ်းဂန်နှင့် စာပေများကို ပုတ်ခတ်ပြောဆို ရေးသားမှုများစသည့် အပြုအမူ အဖြစ်အပျက်များကြောင့် ဤလူသားများ ပွေလီရှုပ်ထွေးရာ မြေကမ္ဘာတွင် ဘာသာရေးကို အခြေခံသော ရန်လိုမှု၊ ပဋိပက္ခ၊ အကြမ်းဖက်မှုနှင့်စစ်ပွဲများ ပေါ်ပေါက်လာခဲ့ရပါတော့သည်။

ဒီဘက်က ကြည့်တော့ ကကြီး၊ ဟိုဘက်ကကြည့်တော့ ယပက်လက်

ထိုသူ၏ ကပြောင်းကပြန်ပင် ရက်ဘီအယ်လန်ဆိုသည့် စာရေးဆရာကမူ တမျိုးမြင်ပြန်သည်။ သူ့အမြင်ကိုလည်း စဉ်းစားကြည့် တွေးချင့်ကြည့်စေချင်ပါသည်။ “သမိုင်းတလျောက် ဖြစ်ခဲ့တဲ့ စစ်ပွဲအားလုံးမှာ ဘာသာရေးစစ်ပွဲ မဟုတ်ခဲ့တာဆိုလို့ ပထမကမ္ဘာစစ်နှင့် နပိုလီယံကျူးကျော်မှု၊ အမေရိကန်ပြည်တွင်းစစ်နှင့် တောင်မြောက် ဗီယက်နမ်စစ်ပွဲပဲရှိခဲ့တယ် ကျန်တာ အကုန်ဘာသာရေးစစ်ပွဲချည်းပဲ။ သမိုင်းပညာရှင်တွေက ဘာသာရေးကိုင်းရှိုင်းမှုတွေနဲ့ တဖက်ကလူတွေရဲ့ ဂုဏ်သိက္ခာကို လေးစားပြီး ပုတ်ပုတ်ခတ်ခတ်ရေးမိသလို ဖြစ်မှာစိုးရိမ်တဲ့စိတ်နဲ့  သမိုင်းကိုရေးခဲ့ကြလေတော့ နယ်မြေသိမ်းပိုက်တာလိုလို၊ ကျူးကျော်စစ်ပွဲလိုလို၊ စီးပွားရေးလမ်းကြောင်းရှာတာလိုလို လျှောက်ရေးနေကြတာ၊ ဘာသာရေးစစ်ပွဲမဟုတ်ဘူးဆိုရင် စစ်ပွဲပြီးတဲ့အခါဖြစ်ဖြစ် စစ်ပွဲနိုင်တဲ့အခါဖြစ်ဖြစ် ဘာကိစ္စ သူများနိုင်ငံမှာ ဘာသာရေးအဆောက်အအုံ တွေဆောက် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်တွေခေါ်ပြီး ဘာသာရေးကိစ္စတွေ သွားလုပ်နေကြတာလဲ” ဟုမေးရင်း သူ့ဆောင်းပါးကို ဖွင့်သည်။ သူက ပထမကမ္ဘာစစ်တွင် စစ်သားများသည် စစ်ပွဲကိုသာ အာရုံစိုက်ခဲ့သော်လည်း ဒုတိယကမ္ဘာစစ်တွင်မူ စစ်သားများသည် ဘာသာရေးမတူသူများအပေါ် ရက်စက်သည့် အပြစ်များ ကျူးလွန်ခဲ့ကြသည်ဟု ဆိုသည်။ ထို့ပြင် မည်သည့်ကြီးလေးသော ပြစ်ဒဏ်များကို ကျူးလွန်ခဲ့ခြင်း မရှိပါဘဲ ဘာသာရေးအကြောင်းပြချက်ဖြင့် ၂၀ ရာစု တစုတည်းတွင်ပင် လူသန်း ၁၆၀ ကို သုတ်သင်ရှင်းလင်းခဲ့ကြသည်။ တရုတ်နိုင်ငံသည် ကွန်မြူနစ်ကို နိုင်ငံတော်ဘာသာအဖြစ် သတ်မှတ်ပြီး အခြားဘာသာတခုခုကို ကိုးကွယ်သည့်လူပေါင်း သန်းတရာကျော် သုတ်သင်ဖူးသည်။ သူက လူတို့သည် ဘာသာရေးကြောင့် ဤကဲ့သို့ ပြုလုပ်ကြခြင်း မဟုတ်ပါ။ သို့မဟုတ် သူတို့ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကြောင့် မည်သည့်အခါမှ မကောင်းမှုကို ကျူးလွန်မည်မဟုတ်ဟု သူက ယုံယုံကြည်ကြည် ထောက်ပြသည်။ မည်သည့်အချိန်မှ ဘာသာရေးကို အခြေခံသည့် ပဋိပက္ခများ အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်စေသနည်းဟူမူ မိမိကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို မကိုးကွယ်သည့် သူများနှင့် တွေ့သောအခါမှသာ ထိုသူများကို အယူမှားသူများဟုထင်မှတ်ခြင်း တတ္ထိဟုစွပ်စွဲခြင်း ဆေတန်တို့၏တမန်တော် စသဖြင့်သတ်မှတ်ခြင်းများ ပြုလုပ်ကြပြီး သူကိုးကွယ်သည့် ဘာသာကို မကိုးကွယ်သဖြင့် လူသားတည်းဟူသော ဂုဏ်သိက္ခာမရှိသူဟု ယူဆလိုက်ခြင်းမှစ၍ ကျူးလွန်မှုများ စတင်ပြုလုပ်လာသည် ဆို၏။ ထို့နောက် တိတ္ထိများအား (သို့) အယူမှားသူများအား (သို့) ဘုရားသခင်စသည်ကို မယုံကြည်သူများအား (သို့) ဆေတန်စသည့် တမန်တော်များအား သတ်ဖြတ်ခြင်းဖြင့် ဘုရားသခင် (လက္ချမီး စသည်အပါအဝင် တမန်တော်များနှင့် ဘုရားသခင်အားလုံး)က ငါ့အား အပြစ်ယူမည်မဟုတ်၊ ဗုဒ္ဓဘာသာ၌ ငါးပါးသီလမကျိုးစသဖြင့် မှားယွင်း ယုံကြည်မှုမှ စတင်သည်။ မိမိကိုးကွယ်သည့် ဘာသာရေးကို အခြေတည်၍ တပါးသူကို လူဟုမထင်မှတ်ရာမှ ပိုမိုကြီးကျယ်ရှုပ်ထွေးမှုများ ဘာသာရေးစစ်ပွဲဆိုသည့် စကားလုံးများ ဖြစ်ပေါ်လာရသည်ဟု သူကကောက်၏။ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်မှစ၍ ဘာသာရေးနွယ်သော အကြမ်းဖက်မှုများ မုဒိမ်းမှုများ ရက်ရက်စက်စက် ညှဉ်းပန်းနှိပ်စက်မှုများစတင်၍ ပါဝင်လာခဲ့ခြင်းမှာလည်း ဤယုံကြည်မှုကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထိုစာရေးဆရာက ဤသို့သော တပါးသူ၏ ဘာသာကို ဘာသာမဟုတ်ဟု ထင်မှတ်သော်လည်း မိမိဘာသာကိုမူ စော်ကားခြင်း ပြစ်တင်ခြင်း ဝေဖန်ခြင်းကို အသာထား၊ ဆံချည်တမျှင်မျပင် တင်စီး၍မခံနိုင်ကြပေ။ သို့နှင့်ပင် အစွန်းရောက်များ ဖြစ်ပေါ်လာကြခြင်းဖြစ်သည်။ အစွန်းရောက်များ မပေါ်ပေါက်မီကတည်းက ဘာသာရေးနှင့်နွယ်သည့် ရန်လိုမှု၊ ပဋိပက္ခ၊ အကြမ်းဖက်မှု၊ ပြဿနာများနှင့် စစ်ပွဲများ ရှိနှင့် ပြီးဖြစ်သည်။ အစွန်းရောက်များက ဘာသာတခုထဲတွင် ပေါ်ပေါက်လာသည့်အခါ မီးလောင်ရာလေပင့်ဆိုသလိုပင် စစ်ပွဲစသည်များ ဖန်တီးလေတော့သည်။ ထိုစစ်ပွဲ စသည်တွင် ပါဝင်သူတို့အားလုံးသည် ကမ္ဘာပေါ်တွင် အမာကျောဆုံးသတ္ထုများဖြစ်သည့် တိုက်တေနီယံ၊ သံမဏိ၊ အဖြိုက်နက်နှင့် ခရိုမီယမ်ပင် သူတို့၏ ခံယူချက်လောက် မမာကြောပေ။ သူတို့သည် သူတို့၏ ယုံကြည်မှုဖြင့် သူတို့၏ ဓားများက သံမှိုအရွယ်ကျန်သည်အထိ သူတို့လှံများက အပ်အရွယ်ကျန်သည်အထိ သူတို့ယုံကြည်သော ဘာသာတရားအတွက် သူတို့တိုက်ခိုက်ကြလိမ့်မည်။ သွေးများ သမုဒ္ဒရာကို ဖုံးလွှမ်းသွားသည့်တိုင်အောင် ဘာသာရေးကြောင့် တိုက်ရသော စစ်ပွဲအပေါ် တချက်ကလေးမှ တွန့်ဆုတ်ကြမည်မဟုတ်။ တချက်မှ တွေဝေဖူးကြမည်မဟုတ်ဘဲ တဦးတည်းကျန်လျင်ပင် ထိုတဦးတည်းသည် ခံတပ်အဖြစ် ရပ်တည်၍ စစ်ပွဲစသည်ကို ဆက်လက်ဆင်နွဲမည် ဖြစ်သည်။ ဤမျှကြမ်းကြုတ် ရက်စက်လှသည့် အပြုအမူကို ပြုလုပ်ဖို့ ငါကိုးကွယ်တဲ့ ဘာသာတရားက ညွှန်ကြားထားသလားဟု ဘယ်တော့မှ မတွေး။ ထိုစစ်ပွဲများမှ မည်သူမှလည်း မည်သည့်သင်ခန်းစာကိုမှ သင်ယူရရှိယူလိမ့်မည် မဟုတ်ပါ။ လိုအပ်ချက်ကို နည်းနည်းပါးပါးဆွဲထုတ်ပြီးပြီဖြစ်၍  ထိုစာရေးဆရာ၏ သူ့ဆောင်းပါးကို အဆုံးသတ်ထားသည့် အမေရိကန် ဟာသသရုပ်ဆောင် George Carlin ၏ စကားတခွန်းကို ရေးပြလိုပါ၏။ ထိုသရုပ်ဆောင်မှာ ၂၀၀၈ တွင် အသက် ၈၂ နှစ်ဖြင့် ဆုံးသွားပြီ ဖြစ်ပါသည်။

“ပညတ်တော်ဆယ်ပါးဆိုတာနဲ့ လူအမြောက်အများ အသတ်ခံရပြီးပြီ။ ငါးပါးသီလနဲ့ လူတွေတော်တော်များများ သေကြေခဲ့ရပြီ။ ရှီယာဥပဒေလိုက်နာကြတယ်ဆိုပြီးတော့ အဆုံးသတ်မရှိတဲ့ သတ်ဖြတ်မှုကို လုပ်နေကြတာပဲ”

ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်၍ ဒုတိယကမ္ဘာစစ်အပြီး ဖွဲ့စည်းလိုက်သော ကုလသမဂ္ဂအဖွဲ့မှ စာတမ်းနှစ်ကြိမ် ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ၁၉၆၆ ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုသည့် ကုလသမဂ္ဂပဋိညာဉ်စာတမ်းနှင့် ၁၉၈၁ ခုနှစ်တွင် အတည်ပြုသည့် အပြည်ပြည်ဆိုင်ရာ နိုင်ငံသားအခွင့်အရေးစာတမ်းများ၏ လူ့အခွင့်အရေးဆိုင်ရာစာတမ်း၌ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် (လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခွင့်) ကို ထုတ်ပြန်ခဲ့သည်။ ထိုထုတ်ပြန်ချက်နှင့် ပတ်သက်၍ ကမ္ဘာပေါ်ရှိသော ဘာသာရေးအားလုံးတို့သည် အခြေခံယုံကြည်ချက်အားဖြင့် ဘာသာတခုနှင့်တခု မတူညီကြသဖြင့် သည်းမခံခြင်း၊ အဆိုးမြင်ဝါဒဖြင့် ဝေဖန်ခြင်း၊ ပုတ်ခတ်စော်ကားခြင်း၊ စွပ်စွဲပြောဆိုခြင်း ခွဲခြားမဆက်ဆံခြင်း၊ အကြမ်းဖက်ခြင်း၊ ခြိမ်းခြောက်ခြင်းစသည်တို့ မပြုရဆိုသည့် သဘောတူညီမှုသည် စာရွက်ကုန်၊ စဉ်းစားရချိန် လူပန်း၊ အစည်းအဝေးစားရိတ်ကုန်၊ နိုင်ငံတကာရှိ ဘာသာစကားပေါင်းစုံဖြင့် ထုတ်ဝေမှုများအပြင် ဖြုန်းတီးခြင်းနှင့် သရော်ခံရခြင်းတို့သာ အဖတ်တင်ခဲ့သည်။ မည်သူမှလည်း လိုက်နာခြင်းမရှိ။ အဖက်ပင် မလုပ်။ လုံခြုံရေးကောင်စီ၊ လူ့အခွင့်အရေးကောင်စီနှင့် အထွေထွေညီလာခံများမှ တဆင့် ဤ ၂၁ ရာစုတွင် ဖြစ်ပေါ်လျက် ရှိသော ဘာသာရေးပဋိပက္ခများကို SWOT စနစ်ဖြင့် အကြိမ်ကြိမ်ဆွေးနွေးထားကြသော စာတမ်းရှည်ကြီးတစောင် ယမန်နှစ်က ထွက်လာဖူးပါသည်။ ဤပိုစ့်ဖတ်နေသူ ထိုသတင်းကို ကြားမိပါ၏လော။ ဖတ်မိပါ၏လော။ ကျွန်ုပ်အနေဖြင့်မူကား ဂရုစိုက်မိဖို့ နေနေသာသာ လုံခြုံရေးကောင်စီမှ ပါဝင်လာသည်အထိ အရေးပေါ်နေသည်ကို သတိပင် မထားမိခဲ့။ နောက်ပိုင်း လုံခြုံရေးကောင်စီပါမက နေတိုး၊ အီးယူ၊ ဥရောပကောင်စီ၊ အာဖရိကသမဂ္ဂစသည့်အဖွဲ့များအပြင် အာရှအဖွဲ့များပင် ပါဝင်ဆွေးနွေးကြရမည် ထင်သည်။ ထိုကဲ့သို့ ပြောရခြင်းအကြောင်းကို ယနေ့မီဒီယာများပေါ် တက်ကြည့်လိုက်ပါလေ။ ကျွန်ုပ်သိမီသမျှ အနည်းအကျဉ်းကလေး ပြောကြည့်ပါမည်။ ဤပိုစ့်ကို ရေးနေသည့်ရက်က ၁၄ ရက်နေ့ဖြစ်သဖြင့် လွန်ခဲ့သော ခြောက်ရက်ကဖြစ်သည့် ၂၀၂၂ ခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၈ ရက်နေ့၌ နယူးဂျာစီပြည်နယ်တွင် ထရပ်ကားတစီးသည် မွတ်စလင်ဆန့်ကျင်ရေး စာတန်းဖြင့် ၂၀၀၈ ခုနှစ် ပါကစ္စတန် အမျိုးသား ၁၀ ဦးမှ လူ ၁၆၄ ဦးသေဆုံးခဲ့ရသော မွမ်ဘိုင်းတိုက်ခိုက်မှုများကို ပြသလျက် ဗလီလေးခုရှေ့တွင် ကားကို ခေတ္တရပ်တန့်လျက် ပြသခဲ့သည်။ ကာတာကမ္ဘာ့ဖလားပွဲတွင် နိုင်ငံတော်ဘာသာအရ ပွဲမစခင် သုံးရက်အလိုက ဘီယာဆိုင်များ အားလုံး ပိတ်ချလိုက်ပြီး ဘောလုံးကွင်းအတွင်း ဘီယာသောက်ခွင့်ကိုလည်း ပိတ်ခဲ့သည်။ အကယ်၍ နိုင်ငံခြားသားတဦးမှ အရက်သောက်လိုပါကလည်း အထောက်အထားအစုံအလင်ဖြင့် အရက်ဝယ်ခွင့် ပါမစ်ကို လျှောက်ရပါသည်။ ထိုပါမစ်ရပြီးပါကလည်း ရက်ချိန်းတခု ထပ်မံယူရပါသေးသည်။ ယဇ်ထုတ်ကြီးများ တောက်တခေါက်ခေါက်နှင့် ဘောလုံးပွဲကြည့်ရမည့်ကိန်း။ ထိုကမ္ဘာ့ဖလားတွင် အီရန်အလံ၏ အလယ်၌ မည်သည့်အမှတ်အသားမှ ထည့်မထားသည်ကို တွေ့ရသည်။ ဤလနှင့် သိပ်မဝေးသေးသည့် နိုဝင်ဘာ ၁၆ ရက်နေ့ Mahsa Amini သေဆုံးပြီး သုံးလအကြာခန့်တွင် တီဟီရန်ဘူတာ၌ ဘာသာရေးအစွန်းရောက် စစ်သားများမှ ခေါင်းမြီးမခြုံသော မိန်းကလေးအားလုံးကို နံပါတ်တုတ်များဖြင့် ရိုက်နှက်ခဲ့သည်။ ဤဒီဇင်ဘာ ၁၀ ရက်တွင် ခေါင်းမြီးမခြုံလိုသဖြင့် ဆန္ဒပြသည့် မိန်းကလေးများအား အင်္ဂါဇတ်သို့ သေနတ်ဖြင့် ချိန်ရွယ်ပစ်ခတ်ခဲ့သည်။ ဤနိုင်ငံက ခေတ်ကိုပြောင်း၍ ခေါင်းကိုပစ်ဟု အောက်လမ်းဆရာက ဟောပေးသဖြင့် ခေါင်းကို ပစ်ရ၏။ သူတို့နိုင်ငံ အောက်လမ်းဆရာ၏ စေခိုင်းမှုကား အသို့သော လင်္ကာဖြင့်ဖြစ်မည်နည်း။ ဤ ၂၀၂၂ ခုနှစ် အမေရိကန် ကြားဖြတ်ရွေးကောက်ပွဲတွင် ကိုယ်ဝန်ဖျက်ချခွင့်ကို ထောက်ခံခဲ့ဖူးသော ဒီမိုကရက်တစ်ပါတီက မဲအပြတ်အသတ် အနိုင်ရလိုက်ရာ ရီပတ်ဘလင်ကန်မှ ဘာသာမဲ့များဟု စွပ်စွဲပြောဆိုမှုနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရပြီး ဖြေရှင်းမှုများ ပြုလုပ်ခဲ့ရသည်။ ဤခုနှစ် ဒီဇင်ဘာလ ၁၃ ရက်တွင် အမေရိကန်ရှိ ဘဏ်များအနေဖြင့် လူမည်းနှင့် မွတ်စလင်တို့အား ဘဏ်အကောင့်ကို လွတ်လပ်စွာ ဖွင့်ခွင့်ပြုဖို့၊ ငွေကြေးဝန်ဆောင်မှု ကန့်သတ်ချက်များ လျှော့ချဖို့နှင့် ခွဲခြားဆက်ဆံမှုများ ရပ်တန့်ပေးဖို့ ဥပဒေပြုအမတ်များက တောင်းဆိုခဲ့ကြသည်။ ထိုအဖြစ်အပျက်နှင့် တဆက်တည်းသော ဟာသတိုလေးတခုကိုလည်း တင်ပြပေးပါမည်။ ကျွန်ုပ်ရယ်မိလိုက်သောကြောင့် ဖြစ်ပါသည်။ အမေရိကန်သမ္မတဖြစ်သူ ဘိုင်ဒင်သည် ထိုရက်တွင်ပင် မြန်မာစစ်တပ်၏ စံချိန်တင် လူမျိုးတုံးသတ်ဖြတ်မှုနှင့် လူသားမျိုးနွယ်အပေါ် ရာဇဝတ်ကျူးလွန်မှုဒဏ်ကို နှစ်ကာလရှည်ကာ အလူးအလဲခံနေကြရရှာသော ရိုဟင်ဂျာများအတွက် ယခုနှစ်တွင် အမေရိကန်ဒေါ်လာ ၁.၉ ဘီလျံကျော် လှူဒါန်းခွင့်ရသဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံသူ နိုင်ငံသားများကိုယ်စား ဂုဏ်ယူဝမ်းမြောက်မိပါကြောင်း ပြောဆိုခဲ့သည်ဟု သူ၏နိုင်ငံခြားရေးရာဌာနမှ သတင်းထုတ်ပြန်ခဲ့သောကြောင့်ဖြစ်၏။ လက်ရှိ အမေဇုန်တွင် ရောင်းချနေသော Antisemitic ရုပ်ရှင်သည် ဂျူးဘာသာရေးနှင့် လူမည်းလွတ်လပ်ခွင့်ကို ဖော်ကျူးနေသကဲ့သို့ ဖြစ်နေသဖြင့် ပိတ်ချပစ်ရန် မရောင်းရန် သိန်းနဲ့ချီသော အီးမေးလ်ကို လက်ခံရရှိလျက်ရှိသည်။ ညစ်ညမ်းရုပ်ရှင်မကြည်နဲ့။ ညစ်ညမ်းဓာတ်ပုံတွေ မကြည့်ကြနဲ့ဟု ပုပ်ရဟန်းမင်းကြီး ဖရန့်စစ်သည် ဤနှစ် အောက်တိုဘာလထဲတွင် ဘုန်းကြီးများ သီလရှင်များကို ဩဝါဒစကားမိန့်ကြား၏။ ထို့နောက် ဘုန်းကြီးနှင့် သီလရှင်တို့၏ ဖုန်းထဲမှ ညစ်ညမ်းဗွီဒီယိုနှင့် ညစ်ညမ်းဓာတ်ပုံကို ဖျက်ပစ်ရန်၊ မကြည့်ရှုကြရန်လည်း တိုက်တွန်းစကားဆိုသည်။ “Delete this from your phone so you will not have temptation in hand.” “မင်းတို့ဖုန်းထဲကနေ အဲဒါတွေ ဖျက်လိုက်။ မင်းတို့ လက်ထဲမှာတင် မင်းတို့ကို (မကောင်းမှုတွေ မလုပ်ချင် လုပ်ချင်လာအောင်) သွေးဆောင်ဖြားယောင်းနေတဲ့အရာတွေ ရှိနေတာ မကောင်းဘူးကွယ့်” ဟု ကျွန်ုပ်၏ ဂျေထုံးဂျေမူဖြင့် ဘာသာပြန်ကြည့်မိသေး၏။ လိင်တူချစ်သူဟု ရှေးက ဝန်မခံဖူးသော်လည်း Hilarie Burton ဆိုသည့် မင်းသမီးသည် “အမေရိကန်မိသားစုကြီး” ဇာတ်လမ်းတွဲတွင် LGBTQ ကို မထည့်သည့်ကိစ္စနှင့် ပတ်သက်၍ “မင်းတို့လို ကြောင်သူတော်တွေကို ယေရှုက သဘောကျတာ ငါသတိမထားလိုက်မိဘူးကွာ။ ပိုက်ဆံတွေရှာပါ ဟန်နီ ရှာ ရှာ ပိုက်ဆံကိုပဲရှာ။ ပြီးတော့ ငါတို့ရဲ့ အမုန်းတရားလှိုင်းလုံးကြီးကိုစီးပြီး ပိုက်ဆံတွေကို ဘဏ်ထဲသွားထည့် ဟုတ်ပြီလား” ဟု သူမ၏ တွစ်တာတွင် တွစ်ခဲ့သည်။ မင်းသား Neal Bledsoe ဖြစ်သူကလည်း LGBTQ မပါဝင်သဖြင့် “ကျုပ်က ခရိယာန်တယောက်အဖြစ် ကြီးပြင်းလာခဲ့ပေမယ့် ချစ်ခြင်းမေတ္တာရဲ့ နားလည်ပေးတတ်မှုတွေကို လက်ခံပါတယ်” ဟု ပြောကာ ထိုဇာတ်ကားမှ နှုတ်ထွက်ခဲ့သည်။ ဤဒီဇင်ဘာ ၉ ရက်နေ့တွင်ပင်လျင် အီလွန်မတ်က အမေရိကန်မှာ နေထိုင်ရတဲ့ ဂျူးတယောက်ရဲ့ ဘဝဟာ သိပ်ပြီးမလွယ်ကူလှပါဘူးဟု ဝန်ခံပြောဆိုခဲ့သည်။ ၎င်းနေ့ မတိုင်ခင်အထိ အီလွန်မတ်အား မည်သည့်ဘာသာ ကိုးကွယ်သူဟူ၍ မည်သူမှ မသိခဲ့ကြဟု အချို့စာမျက်နှာများက ဖော်ပြကြသည်။ အီလွန်မတ်အဘိုးသည် ဟိုလိုကော့ပ်မှ လွတ်မြောက်လာသူ တဦးဖြစ်သည်။ အဘိုးဖြစ်သူက ငါက ဂျူးဖြစ်လို့ မင်းအဖေကလည်း ဂျူးဖြစ်ခဲ့တယ်။ ဒါကြောင့် မင်းလည်း ဂျူးပဲဖြစ်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် မင်းကိုယ်မင်း ဂျူးလို့ ပြဆိုနိုင်တဲ့အရာ တခုမှ မလုပ်နဲ့။ အနည်းဆုံး ရဟူဒီဘုရားကျောင်း (ဂျူးဘုရားကျောင်း) ကိုတောင် မသွားနဲ့ဟု မှာထားဖူးသည်ဟု သူက ဆိုခဲ့သည်။ ထို့ကြောင့် ♫ အမေရိကန်ရောက် ဂျူးတယောက်ရဲ့ အဖြစ်ဟာ မလွယ်ပါလား ♫ ဆိုသည့် စိုင်းထီးဆိုင်၏ မန္တလေးရောက် ရှမ်းကလေးတယောက်သီချင်းကို အီလွန်မတ်ခမျာ အမေရိကားတွင် သီဆိုနေရလေ၏။ ဤ ၂၀၂၂ နောက်ဆုံးလများအထဲရှိ အနည်းငယ်သော သတင်းပလင်းများကိုသာ အမှန်စင်စစ်ပြောကြည့် ရပါသေးသည်။ ပြော၍လည်း ကုန်မည်မဟုတ်သဖြင့် ဤတွင် တခန်းရပ်ပါဦးမည်။

ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများအပေါ် အစိုးရ၏ ကန့်သတ်ချက်များ

ကမ္ဘာပေါ်တွင် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရန်လိုမှုများ တိုးပွားလာနေသည်။ အားလုံးက တပုံစံတည်းတော့ မဟုတ်ပြန်။ ၂၁ ရာစု၏ ပထမနှစ်ခြေလှမ်းနှင့် ဒုတိယနှစ်ခြေလှမ်းတွင် ၉/၁၁ နှင့် အိန္ဒိယနိုင်ငံ၏ ဂူဂျာရတ်အဓိကရုဏ်းအပြီး ဘာသာရေးနှင့်နွယ်သည့် ပဋိပက္ခများ ကမ္ဘာနှင့်အဝန်း မငြိမ်းသော်လည်း ကြီးကြီးကျယ်ကျယ် ဆက်မဖြစ်တော့။ ထို့ကြောင့်လည်း ၂၀၀၅/၆ ခုနှစ်များတွင် ကမ္ဘာပေါ်မှ လူအချို့တို့သည် ဘာသာဝင်အချင်းချင်း သင့်မြတ်လာရန် ရည်ရွယ်၍ ၁၉၉၈ ခုနှစ်က အတည်ပြုခဲ့သော နိုင်ငံတကာဆိုင်ရာ ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့်ဆိုသည်ကို စွဲကိုင်လျက် ဟောပြောပွဲများ ဆွေးနွေးပွဲများ ပြုလုပ်ခဲ့ကြသေးသည်။ ၂၁ ရာစုအစ ၉/၁၁ ကို ဘာသာရေးကို အခြေခံသည့် ရန်လိုမှုဟု မတွက်ဆ မသတ်မှတ်ဘဲ Paradigm Shift ခေါ် ယဉ်ကျေးမှုချင်း တွန်းတိုက်မိသည့် ဖြစ်ရပ်ဟု သတ်မှတ်ကာ “ဘာကြောင့် ဘာသာရေး တခုနှင့်တခုအကြား ရန်လိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်ရတာလဲ။ အရေးကြီးသည့်အချက်က ဘာလဲ။ သတိထားရမည့်အချက်က ဘာလဲ။ မည်သည့်အချက်ကို ဘေးဖယ်ထားလိုက်လျင် အဆင်ပြေမည်လဲ။ သမိုင်းဝင်ကွဲလွဲမှုက ဘာလဲ။ လက်ရှိ ကွဲလွဲမှုက ဘာလဲ။ မည်သည့်အချက်များကို သတိထားဆက်ဆံလျင် တင်းမာမှုများ ပြေလျော့မည်လဲ။ ဘာသာတခုချင်းစီ၏ ခါးသီးစွာ တုန့်ပြန်စေသည့် အရာကာ မည်သည့် အချက်များဖြစ်မလဲ။ ဘာသာတခုချင်းစီ၏ နှစ်လိုဖွယ်အဖြစ်ကို ဆောင်ကြဉ်းပေးသည့် အချက်က မည်သည့် အချက်ဖြစ်မည်လဲ။ ယခင် မလိုမုန်းထားမှုများကို မည်ကဲ့သို့ ဖြေလျှော့မည်လဲ။ ဆက်လက်၍ မလိုမုန်းထားမှုများ ကင်းစင်သွားအောင် မည်ကဲ့သို့ ပြုလုပ်ရမည်လဲ” စသဖြင့် ဆွေးနွေးမှုများ အကြိမ်ကြိမ်ပြုလုပ်ခဲ့ကြပါသေး၏။ အမေရိကနှင့် ဥရောပတွင်ပင် မည်သို့မှအဆင်မပြေခဲ့သော ဆွေးနွေးမှု ဖြစ်ခဲ့သဖြင့် ထိုင်းနှင့် မြန်မာနိုင်ငံ၌ ရှိကြသော အင်ဂျီအိုများ စီအက်စ်အိုများလည်း ပရိုပိုကို ဆယ်ခွင့်မရကြတော့ပေ။ နို့မို့လျင် သင်တန်းတခု တိုးနေဦးမည်။ အင်တာဖိတ်နှင့်မဆိုင်ပါ။ အင်တာဖိတ်အကြောင်း နောက်ပိုစ့်များတွင် လာပါမည်။ ကျွန်ုပ်၏ အဆိုးမြင်ဝါဒနှင့် ထို Interfaith dialogue သည် အများထင်ထားသကဲ့သို့ မဟုတ်သည်ကို တွေ့ရှိခဲ့ကြောင်းများ ပါဝင်မည်ဟု ထင်မိပါသည်။

ဤမျှမက ထိုနှစ်များ၏ နောက်တနှစ်ဖြစ်သော  ၂၀၀၇ မှစ၍ ၂၀၁၁ အထိမူ ဘာသာရေးနှင့် ယှက်နွယ်သည့် ရန်လိုမှုများမှာ တကမ္ဘာလုံးရှိ နိုင်ငံပေါင်း (ကိုဆိုဗို၊ မကာအို၊ ဟောင်ကောင်၊ ပါလက်စတိုင်းရှိ ကိုယ်ပိုင်အုပ်ချုပ်ခွင့်ရဒေသများ၊ ထိုင်ဝမ်နှင့် အနောက်ဆာဟာရအပါအဝင်) ၁၉၈ နိုင်ငံတွင် ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းအထိ တစတစမြှင့်တက် လာခဲ့၏။ အဆိုးဆုံးမှာ ၂၀၁၀ နှောင်းပိုင်းနှင့် ၂၀၁၁ နှစ်ဦးတွင် ဖြစ်ပွားခဲ့သည့် အာရပ်နွေဦးတော်လှန်ရေး ဖြစ်သည်။ ထိုတော်လှန်ရေး၏ မူလအကြောင်းရင်းမှာ မြန်မာ နဝတခေတ် လောင်စာဆီဈေးတက်၍ ပေါ်ပေါက်ခဲ့သော ရွှေဝါရောင်တော်လှန်ရေးနှင့် အလားသဏ္ဍာန်တူ၏။ စင်စစ်မှာမူ အလွန်မြင့်မားပြီး လိုက်နာရန် ခက်ခဲသော အစိုးရ၏ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များကြောင့်သာ ဖြစ်ပါသည်။ ထိုကန့်သတ်ချက်ကို ဘာသာဝင်ပီပီ အော်၍မဖြစ်သောကြောင့် လောင်စာဆီဈေးကိုသာ အကြောင်းပြခဲ့ခြင်း ဖြစ်ပါသည်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်းဆိုသော် သူတို့၏ အစိုးရမှ ချမှတ်လိုက်သော ဘာသာရေးကန့်သတ်ချက်များကို အလွယ်မှ အခက်သို့ ၁ မှ ၁၀ နည်းဖြင့်ချပြရလျင် အဆင့် ၆ တွင် ရှိခဲ့သောကြောင့် ဖြစ်သည်။ ထို့ကြောင့်လည်း တနိုင်ငံတည်း တော်လှန်ရေးဆင်နွဲခဲ့ခြင်း မဟုတ်ဘဲ တူနီးရှားမှသည် လစ်ဗျား၊ အီဂျစ်၊ ယီမင်၊ ဆီးရီးယား၊ ဘာရိန်းအထိ ပါဝင်ခဲ့ခြင်းဖြစ်သည်။ အစွန်းရောက် ခေါင်းဆောင်များနှင့် အစိုးရများကိုတော့ဖြင့် ဖြုတ်ချနိုင်ခဲ့ကြသည်။ ထိုတော်လှန်ရေးသည် ဆက်လက်၍ မော်ရိုကို၊ အီရတ်၊ အယ်ဂျီးယား၊ လက်ဘနွန်၊ ဂျော်ဒန်၊ ကူဝိတ်၊ အိုမန်နှင့် ဆူဒန်အထိ ထပ်မံကူးစက်ခဲ့သည်။ ထိုကဲ့သို့ အာရပ်ကမ္ဘာမှ ပြည်သူလူထုတရပ်လုံး တော်လှန်လာကြသဖြင့် အိုဘားမားနှင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေး ခေါင်းဆောင်များက အရှေ့အလယ်အာရှနှင့် မြောက်အာဖရိကဒေသမှ ပြည်သူများ ပို၍ လွတ်လပ်မှုရရှိလာကြမည်ဟု ဟောကိန်းထုတ် မျှော်လင့်ခဲ့ကြသည်။ သို့သော် အဆုံးသတ်တွင် အာဏာသိမ်းမှုများ၊ ပြည်တွင်းစစ်များ၊ မင်းမဲ့သောင်းကျန်းမှုများ၊ သူပုန်များနှင့် ဆူပူအုံကြွမှုများသာ အဖတ်တင်ကျန်ခဲ့သည်။ ထိုနှစ်များမှစ၍ အာရပ်ကမ္ဘာနှင့် မြောက်အာဖရိကတွင် ဘာသာရေးရန်လိုမှုများသာ ပို၍ပို၍ တိုးပွားလာ ပါတော့သည်။ နွေဦးတော်လှန်ရေးဟု အမည်ပေးထားချင်းတူသော မြန်မာ့နွေဦးတော်လှန်ရေးကို ဘိုင်ဒင်နှင့် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံရေးခေါင်းဆောင်ကြီးများ လစ်လျူရှုရခြင်းမှာ ဤအာရပ်နွေဦးတော်လှန်ရေး၏ ရလဒ်ကြောင့် ဖြစ်ပါလိမ့်မည်။

၂၀၁၂ တွင်မူကား ၁၉၈ နိုင်ငံ၏ သုံးပုံတပုံခန့်သော နိုင်ငံများသည် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရန်လိုမှုများ ပဋိပက္ခများ ဖြစ်ပွားရပြန်တော့၏။ ရာခိုင်နှုန်းဖြင့် ၂၀၁၁ တွင် ၂၉ % သာရှိသည်။ ထိုနှစ်တွင် ၃၃ % သို့ ခုန်တက်သွားသည်။ အီဂျစ်၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ရုရှား၊ ပါကစ္စတန်နှင့် မြန်မာတို့ကမူ ဘာသာရေးရန်လိုမှုများက ၄၃% အထိ တိုးမြင့်သွားခဲ့သည်။ အဘယ့်ကြောင့်နည်း။ ကျွန်ုပ်အနေဖြင့်မူ နတ်သမီးပုံပြင်ကဲ့သို့သော ဖြစ်ရပ်များကြောင့်ဟု ထင်ပါသည်။ ကျွန်ုပ်တို့ ငယ်ငယ်က မည်သည့်အတန်း၏ ဖတ်စာအုပ်ထဲတွင် ပါခဲ့မှန်း မသိသော နတ်သမီးနှင့် သစ်ခုတ်သမား၊ သစ်ခုတ်သမားနှင့် ပုဆိန်သုံးလက်ဆိုသည့် ခေါင်းစဉ် မမှတ်မိတော့သည့် ပုံပြင်ကို ပမာခိုင်းပါမည်။ သစ်ခုတ်သမားတဦးသည် အပြန်လမ်းတွင် သူ့ပုဆိန် ရေကန်ထဲသို့ ကျသွား၏။ ဤကဲ့သို့ ပုဆိန်ကြီးတခုလုံး ရေကန်ထဲကိုမှ ပြုတ်ကျရသည့် ပုံပြင်ပြောရမည် ဆိုပြန်တော့ တေးရေးဆရာ၊ အဆိုတော်နှင့် စာရေးဆရာအရိုး၏ “ဆိုသည်မှာ”နှင့် “သေမင်းနဲ့နင်လားငါလား” စာအုပ်ကို ပြေးသတိရမိ၏။ ဗျတ်ဝိနှင့် ဗျတ္တကို စူဠစူပါမင်းနှင့် မဟာစူပါမင်းလုပ်သည်။ ကျန်စစ်သားတို့ လေးယောက်ကို fantastic four လုပ်သည်။ သူ့ကဲ့သို့ ကျွန်ုပ်လည်း လုပ်ပစ်လိုက်ချင်သည်။ မဟုတ်ပါကလည်း တာရာမင်းဝေ၏ ဝတ္ထုတိုများကဲ့သို့ ရေးပစ်မည်။ သို့သော် မဖြစ်။ ဤပိုစ့်သည် ဘေဘီလုံသားတယောက်၏ ကြီးပွားချမ်းသာနည်း၊ နေ့စဉ်ဝင်ငွေတိုးဖို့ လုပ်ရမယ့် အချက် ၂၁ ချက်၊ ဘာကြောင့် စီးပွားလုပ်ငန်းတခုကို လုပ်ကြမှာလဲစသည့် ခပ်ပေါပေါပိုစ့်မဟုတ်သောကြောင့် တည်တည်ခန့်ခန့် စတိုင်ဖြင့်သာ ဆက်ရေးရတော့မည် ဖြစ်သည်။ ပုဆိန်ရေကန်ထဲ ပြုတ်ကျသဖြင့် သစ်ခုတ်သမားသည် အိမ်ကမယား၏ မည်းနက်သောမျက်နှာ တောက်လောင်နေသောမျက်လုံးကို မြင်ယောင်ရုံသာမက တမိနစ်လျင် အကြိမ် ၆၀၀၀ အထိပစ်ခတ်နိုင်သော M134 မီနီဂမ်းထက် နှစ်ဆမြန်မည့် စကားလုံးများကို ကြားယောင်လာသဖြင့် ရေကန်နံဘေးထိုင်ကာ ချုံးပွဲချငိုလိုက်မိတော့သည်။ ယောကျ်ားရင့်မကြီး မည်ကဲ့သို့ ထိုင်သနည်း။ ကျုုံ့ကျုံ့လော။ ပုံ့ပုံ့လော။ အားယားလော။ မှောက်လျက်လော။ ခြေကားလျက်လော။ လက်နောက်ပစ်၍လော။ ငိုသည်ဆိုသည်ကလည်း အသို့ပုံလိုများ ငိုလေးနည်း။ မစဉ်းစားပါနှင့်။ ငိုလျင် မျက်ရည်ကျပါမည်။ နှပ်ထွက်ပါမည်။ ဟီးဟီးဆိုသည့် အသံပါမည်။ ဝတ္ထုများတွင် ဤကဲ့သို့ ရေးကြသည်။ ထို့ကြောင့် ထိုအတိုင်းမှတ်ပါလေ။ နတ်သမီးသည် ကလေးမဟုတ် ကလားမဟုတ် လာငိုနေသော လူကြမ်းကြီး၏မျက်ရည် ရေကန်ထဲ မကျကောင်းဟု အယူရှိသဖြင့် နတ်မလည်း ထွက်၍ ကူညီရလေသည်။ ရွှေပုဆိန်လည်း သူ့ဟာမဟုတ်၊ ငွေပုဆိန်လည်းသူ့ဟာမဟုတ်၊ နောက်ပုဆိန်တလက်က သူ့ပုဆိန်ဆို၍ န,လှချည့်ဟု မှတ်ချက်ပေးကာ ပုဆိန်သုံးလက်စလုံး ပေးလိုက်ပါသည်။ နတ်မအတွက် လိုလည်း မလိုပါသည် မဟုတ်တုံလော။ ထိုသစ်ခုတ်သမားသည် ထိုရွှေပုဆိန် ငွေပုဆိန်ကို ရောင်းစားပြီး ချမ်းသာကြီးပွားသွား၏။ ပုံပြင်ဖြစ်သဖြင့် ဘေးတဖက်အိမ်မှ ဉာဏ်ရည်ခပ်ညံ့ညံ့နှင့် စိတ်ထားမကောင်းသော သစ်ခုတ်သမားတယောက်ကို ဇာတ်ကောင်တကောင်အဖြစ် ထည့်သွင်းပေးရ၏။ ထိုသူက အဘယ်ပြု၍ ဤသို့ ကြွယ်ဝလာသနည်းဟုမေးရာ တနှစ်လျင် ၃၆၅ရက်မျှ ရေကန်ထဲစိမ်နေသော ရွတ်တွတွနတ်သမီးဆုချသည့် ‘ရွှေပုဆိန်ဆု’နှင့် ‘ငွေပုဆိန်ဆု’ နှစ်ဆုရ သစ်ခုတ်သမားလေးခမျာ ပုံပြင်အရ ရိုးသားရှာလွန်းရကား ဖြစ်ကြောင်းကုန်စင်ကို ပြောပြလိုက်၏။ ထိုအခါ ထိုဘေးအိမ်မှ သစ်ခုတ်သမားကလည်း ထိုရေကန်ထဲ ပုဆိန်သွားပစ်ချ၍ ငိုလေတော့၏။ ဒီသစ်ခုတ်ယောက်ျား လူကြမ်းကြီး ငိုပြန်ပြီ။ နတ်သမီးကလည်း ထုံးစံအတိုင်း ထုံးစံလိုက်ရာ ထိုသစ်ခုတ်သမားမှာ ရိုးဖြောင့်သူ မဟုတ်သောကြောင့် မေးသမျှ ပုဆိန်တိုင်း သူ့ပုဆိန်ချည်းဟု ဖြေ၏။ သေချာပြောလိုက်သော်လည်း ပုံပြင်က ထိုသူအား ဉာဏ်ရည်ပါ နည်းခိုင်းထားရာ မြွေပါလည်းဆုံး သားလည်းဆုံး။ ဟွင်း။ ပုဆိန်လည်းဆုံး အိမ်ကမိန်းမလည်းမုန်းအဖြစ်နှင့်သာ ကြုံရတော့၏။ ထိုရွတ်တွတွနတ်သမီး ပုဆိန်ပြန်မပေးရခြင်းမှာ ရေပေါ်မီးမွေးပြီး ငါးဒုက္ခလုပ်စားသည့်အခါ တခါခါ ထင်းများခုတ်ဖို့ လိုနေရကား သိမ်းထားလိုက်ခြင်း ဖြစ်၏။ ပုံပြင်ကား ဤမျှတည်း။ ထိုသို့သော ပုံပြင်ကဲ့သို့ပင် ဘာသာရေးအပေါ် အစိုးရတို့မှ ကန့်သတ်ချက်များ ထုတ်ကြသည့်အပေါ် နိုင်ငံများအကြောင်း ကြားသည်ဖြစ်စေ မိမိတို့နိုင်ငံ၏ ဘာသာရေးထုံးတမ်းစဉ်လာ အရဖြစ်စေ တချို့ကနိုင်ငံကလည်း ဘာသာရေးကန့်သတ်ချက်များ လိုက်၍ ချမှတ်ကြသည်။ ၂၀၀၇ ခုနှစ်က ကမ္ဘာပေါ်တွင် အစိုးရမှ ဘာသာရေး လှုပ်ရှားမှုများအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ ထုတ်ထားသည့် နိုင်ငံမှာ ၃၉ နိုင်ငံသာ ရှိသေး၏။ ၂၀၁၂ တွင်ကား ၅၁ နိုင်ငံအထိ ဖြစ်လာခဲ့သည်။ သို့သော် တိုးလာသော ၁၂ နိုင်ငံသည် ညွှန်းကိန်းအမှားများဖြင့် ဘာသာရေးကို ကန့်သတ်မိသွားခဲ့ကြသည်။

ထိုအစိုးရများ၏ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ခဲ့ပုံများမှာ အကြပ်ကိုင်ခြင်း၊ အင်အားသုံးခြင်း၊ ဘာသာပြောင်းစေခြင်း၊ ဒေသန္တရအစိုးရလုပ်ရပ်အပေါ် စွက်ဖက်ခြင်း ကန့်သတ်ချက်ပေါင်း များစွာကို ထုတ်ကြ၏။ ထိုနိုင်ငံအစိုးရများ၏ တလွဲလုပ်ရပ်ကြောင့် ဘာသာရေးအရ ဘက်လိုက်သော ရာဇဝတ်မှု ဖြေရှင်းချက်များ၊ အုပ်စုလိုက် အကြမ်းဖက်မှုများ၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အသင်းအဖွဲ့ ကြီးစိုးလာမှုများ၊ လူမှုရေးစည်းကို ချိုးဖောက်မှုများ၊ ဘာသာရေးကျင့်ဝတ်များကို အတင်းအကြပ်လိုက်နာစေမှုများနှင့် လိုက်နာမှုမရှိသူကို မလျှော်မကန်သည့် ဒဏ်ခတ်မှုများ ဖြစ်ပေါ်စေခဲ့သည်။။ ဘာသာဝင်များကိုယ်နှိုက် မိမိဘာသာကို မိမိကိုးကွယ်နေရမှုအပေါ် အခက်အခဲပေါင်းများစွာကို ရင်ဆိုင်ကြရတော့၏။ လူမှုရေး အဟန့်အတားများလည်း ဖြစ်လာ၏။ နေ့စဉ်လူမှုဘဝထဲ ဘာသာရေးဆိုသည့်အချက်က ကန့်လန့်ကန့်လန့် အမြဲပါနေတော့၏။ ထိုအခါ ဘာသာရေးကို အခြေတည်သော ရန်လိုမှုများ၊ ပဋိပက္ခများ၊ အဓိကရုဏ်းများ ထိန်းမနိုင် သိမ်းမရဖြစ်လာရပါတော့သည်။ အထက်ပါ ဘာသာရေးအရ ရန်လိုမှုများ ၄၃% အထိ ရောက်သွားခဲ့ရသော အီဂျစ်၊ အင်ဒိုနီးရှား၊ ရုရှား၊ ပါကစ္စတန်နှင့် မြန်မာတို့ကမူ အစိုးရများက တဖက်မှ ချုပ်ချယ်၍ ကန့်သတ်ခြင်း ပြုလုပ်၏။ ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များက တဖက်မှ ထပ်မံ၍ ချုပ်ချယ်ကန့်သတ်မှုများ ပြုလုပ်၏။ အစိုးရနှင့် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များအကြား ရည်ရွယ်ချက်များလည်း မတူကြ။ ကန့်သတ်ချက်များကို မျှဝေခြင်းလည်း မပြုကြ။ အစိုးရနှင့် ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များအကြား ယုံကြည်မှုကလည်း မရှိ။ နှစ်ဖက်စလုံးမှ ချလာသော ကန့်သတ်ချက်များသည် လူထုကိုသာမက တိုင်းပြည်နှင့်ဆိုင်သော လူမှုရေး စီးပွားရေးစနစ်များကို ထိခိုက်စေလျက်ရှိ၏။ ထို ၅ နိုင်ငံတွင် မြန်မာနိုင်ငံက ကန့်သတ်ချက်များ ပိုမြင့်မား၏။ ဤကဲ့သို့ အစိုးရကန့်သတ်မှုအပြင် ဘာသာရေးအရ ကန့်သတ်မှုကပါ ရောနှောသွားသည့် ထိုငါးနိုင်ငံအတွင်းမှ တခုတည်းသော နိုင်ငံဖြစ်လာခဲ့၏။ ထိုမြန်မာနိုင်ငံ၏ အိမ်နီးချင်းနှင့် မိတ်ဖက်နိုင်ငံများဖြစ်သော တရုတ်၊ အိန္ဒိယနှင့် ရုရှားတို့လည်း ဘာသာရေးအပေါ် အစိုးရမှ ကန့်သတ်မှုများ ပြုလုပ်လျက်ရှိသည်ကို ပုံစံတူခိုးချလိုက်ဟန်ရှိသည်။ ထိုကြားထဲမှ စစ်တပ်နှင့် နိုင်ငံရေးပါတီကြား နိုင်ငံရေးပါတီနှင့် ဘာသာရေးကြား၊ ဘာသာရေးနှင့် စစ်တပ်ကြား ယုံကြည်မှုမရှိခြင်းက သီးခြားအနေတရပ်သို့ ပို့ဆောင်သွားခဲ့သည်။ အထက်ပါ ငါးနိုင်ငံကို ပျဉ်းမျှအနေအထားဖြင့် မတွက်ချက်တော့ဘဲ မြန်မာတနိုင်ငံတည်းကို တွက်ချက်လျင် မြန်မာနိုင်ငံသည် ဘာသာရေးကြောင့် ရန်လိုမှုများက ၆၄% သို့ရောက်၏။ ဤကဲ့သို့သော အဆင့်သို့ရောက်လာလျင် တဦးချင်း၊ အဖွဲ့လိုက်ချင်း၊ ဒေသချင်း အကြမ်းဖက်မှုများ ဖြစ်ပေါ်တတ်၏။ အထူးသဖြင့် ဘာသာချင်း အယူဝါဒချင်း မတူသူများအပေါ် ထိုင်လျင်လည်း ထိုင်ပြန်ပြီ ထလျင်လည်း ထပြန်ပြီစသည်အထိ ရုပ်ပိုင်းသာမက စိတ်ပိုင်းအထိပါ ဘာသာရေးနှင့်လျဉ်းသည့် ရန်လိုမှုများ ဖြစ်ပေါ်တော့၏။

ပုံမှန်အနေအထားအရဆိုလျင်မူ ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်သည့် ရန်လိုမှုများမှာ ဘာသာရေးထုံးတမ်းစဉ်လာ ဝတ်စားဆင်ယင်မှု ဘာသာရေးကျင့်ဝတ်များကို မလိုက်နာမှု အမျိုုးသမီးများအပေါ် ခွဲခြားဆက်ဆံမှု၊ ဖိနှိပ်ချုပ်ချယ်မှု၊ လူမှုရေးဆိုင်ရာ ကျဉ်ဖယ်မှုနှင့် တဦးနှင့်တဦး သံသယဖြင့် ဆက်ဆံကြမှု၊ ရသည့်နည်းဖြင့် အနှောင့်အယှက်ပေးမှုတို့ ဖြစ်သည်။ အချို့ကမူ ဂိုဏ်းဂဏဖွဲ့စည်းထားပြီး ဘိုကိုဟာရမ် အစ္စလာမ္မစ်အဖွဲ့ကဲ့သို့ Nordic Resistance Movement ခေါ် ဘာသာရေး အကြမ်းဖက်မှုများ ပြုလုပ်တတ်သည်။ ဤသဘောတရားကို အပြည့်အဝဖော်ဆောင်ပေးနေသော နိုင်ငံများက ၁၉ နိုင်ငံရှိပါသည်။ အစ္စရေးမှလွှဲ၍ မွတ်စလင်ဘာသာကို ကိုးကွယ်ကြပြီး လက်ဘနွန်နိုင်ငံမှလွှဲ၍ ကျန်သော အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ အာရပ် ၁၉ နိုင်ငံဖြစ်သည်။

တချို့သော ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရန်လိုမှုများမှာ ကျေးရွာ၊ ရပ်ကွက်၊ မြို့၊ ဒေသတခုအတွင်း ဘာသာပေါင်းစု သို့မဟုတ် ဘာသာဝင်နှစ်စုစသည် ရောနှော၍ နေထိုင်ကြခြင်းကြောင့် ဖြစ်သည်။ ၂၁ ရာစုအစပိုင်း ၂၀၀၇ ခုနှစ်အထိ ဘာသာပေါင်းစုံ သို့မဟုတ် နှစ်ဘာသာရှိသော နိုင်ငံပေါင်း ၉၁ နိုင်ငံအထိ ဤပဋိပက္ခမျိုးနှင့် ရင်ဆိုင်ခဲ့ရသည်။ ယခုအခါမူကား ထိုကဲ့သို့ ရောနှောနေထိုင်သဖြင့် ပဋိပက္ခဖြစ်ရသည့် နိုင်ငံပေါင်း ၅၇ နိုင်ငံသာ ကျန်တော့သည်။ ဤကဲ့သို့  ရောနှောနေထိုင်သဖြင့် ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရန်လိုမှုများ ဖြစ်ပွားရခြင်းမှာ ဘာသာရေးစံနှုန်းနှင့် ပတ်သက်သည့် အငြင်းပွားစေသည်အထိ ရုပ်ပိုင်းဆိုင်ရာ စိတ်ပိုင်းဆိုင်ရာဖြင့် ပြုမူမှု၊ ဘာသာမတူသည်နှင့် အားလုံးက ခပ်တန်းတန်းဆက်ဆံမှု၊ ဘာသာရေးအရ ဖွဲ့စည်းထားသော အဖွဲ့အစည်းများ ရန်စမှု၊ တဦးနှင့်တဦး တဖွဲ့နှင့်တဖွဲ့ အနှောင့်အယှက်ပေးမှုတို့ကြောင့် ဖြစ်ရသည်။

ယနေ့တွင် အစိုးရသည်  ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ ချမှတ်မှုတို့က ခေတ်စားလာသည်။ ၂၀၀၇ တွင် ၃၆ နိုင်ငံသာရှိခဲ့ရာမှ ၂၀၁၂ တွင် ၅၁ နိုင်ငံအထိဖြစ်လာသည်။ သို့သော်လည်း အစိုးရမှ ဘာသာရေးအပေါ် ကန်သတ်ချက်များ ချမှတ်ခြင်းဆိုသည့်အချက်က အတော်ကလေး သိမ်မွေ့စွာ စီစဉ်ရသည့် ကိစ္စရပ်များ ဖြစ်ပါသည်။ အထက်ပါ ၂၀၁၂ ခုနှစ်က ရန်လိုမှုများ ၄၃% အထိ တက်ခဲ့သော နိုင်ငံများကို ပမာထားကြည့်ရမည်။ ဘာသာရေးသည် ယုံကြည်မှု၊ သီလ၊ အလှူငွေများနှင့် တည်ဆောက်ထားရသည်။ အစိုးရသည် တိုင်းသူပြည်သားများ ငြိမ်းချမ်းစွာ နေထိုင်စားသောက် လုပ်ကိုင်နိုင်ရေး၊ တိုင်းပြည်တခုလုံး ဘက်ပေါင်းစုံမှ တိုးတက်ရေး၊ နိုင်ငံတကာနှင့် ဆက်ဆံရာတွင် ပျော့ပြောင်းလွယ်ကူစေရေး၊ စီးပွားရေး၊ ရင်းနှီးမြုပ်နှံရေးနှင့် နိုင်ငံတနိုင်ငံ၏ နိုင်ငံများအလယ်တွင် ဂုဏ်တင့်တယ်နေဖို့အတွက် ဥပဒေများဖြင့် နိုင်ငံကို အလှပြင်ထားရသည်။ ထိုသို့သော အနေအထားတွင် နိုင်ငံတနိုင်ငံအတွင်း ဘာသာရေးနှင့် ပတ်သက်၍ လူမှုရေးရန်လိုမှုများ ရှိနေခြင်းသည် ထိုတိုင်းပြည်အတွက် အနည်းနှင့်အများ လူမှုရေး၊ စီးပွားရေးနှင့် အကျိုးစီးပွားများ နစ်နာမှုတို့နှင့် ရင်ဆိုင်ရမည် ဖြစ်သည်။ တဖန် အစိုးရဘက်မှ ကန့်သတ်ချက်ကို နေရာမှားချမိပြန်လျင်ဖြစ်စေ လိုအပ်သည်ထက် ပိုမြင်းထန်ခဲ့ပြန်လျင်ဖြစ်စေ တော်လှန်ပုန်ကန်မှုနှင့် ရင်ဆိုင်ရနိုင်သည်။ နိုင်ငံတို့သည် နေထိုင်ကြသော လူမျိုးများ မတူကြ။ လူမျိုးစု အနည်းအများ မတူကြ ကိုးကွယ်သည့် ဘာသာများ မတူကြ။ ဘာသာဝင်အရေအတွက် အနည်းအများ မတူကြ။ ရိုးရာဓလေ့ မတူကြ။ ဘာသာတရား ကိုင်းရှိုင်းသူများ မတူကြ။ အိမ်နီးချင်းများ မတူညီကြ။ နယ်မြေပိုင်ဆိုင်မှုနှင့် နိုင်ငံ၏ တည်နေသည့် ဒေသမတူကြ။ နေထိုင်မှုပုံစံများ မတူကြစသည့် အချက်များသည်လည်း အစိုးရ၏ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များ ချမှတ်ရာတွင် အထူးတလည် သတိဆောင်ရမည့် အရာများဖြစ်သည်။

နိုင်ငံရေမြေ၊ ဘာသာနှင့် ထုံးတမ်းများ လူနေထိုင်မှုများ မတူသည့်အပေါ် အစိုးရ၏ ကန့်သတ်ချက်များချပုံကို မတူညီကြပုံကို သာဓကအားဖြင့် ပြလိုပါသည်။ ပြင်သစ်နှင့် ကာတာနှစ်နိုင်ငံ၏ အစိုးရများဘက်မှ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များကို ချမှတ်ထားသော နိုင်ငံများဖြစ်ကြသည်။ ဤနှစ်နိုင်ငံလုံးသည် အစိုးရမှ ဘာသာရေးကို မျက်နှာသာပေးသည်။ ကုလမှ ချမှတ်ထားသော ဘာသာရေးလွတ်လပ်ခွင့် (လွတ်လပ်စွာ ကိုးကွယ်ယုံကြည်ခွင့်) ကို ကန့်သတ်သည်။ သို့မဟုတ် မကျင့်သုံးဘဲ ပယ်ချသည်။ နိုင်ငံ၏ တည်ဆဲဥပဒေထဲသို့ ထည့်သွင်းခြင်းမပြု။ ပြီးလျင် ဘာသာရေးကိစ္စများကို အစိုးရက ချုပ်ချယ်သည်။ သို့မဟုတ် စွက်ဖက်သည်။ ပါဝင်သည်။ စောင့်ကြည့်နေသည်။ ဤအချက်များသည် နိုင်ငံတနိုင်ငံ၏ အစိုးရမှ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ချက်ချမှတ်နိုင်သည့် စည်းဘောင်ဟု ဆိုပါသည်။ ထိုအချက်များနှင့်အညီ ဘာသာရေးအပေါ် အစိုးရမှ ကန့်သတ်ချက်ချထားပုံများ မည်သို့ ရှိသည်ကို  ပြင်သစ်နှင့် ကာတာမည်သို့ ကွာခြားသည်ကို ကြည့်ကြမည်။ ပြင်သစ်နိုင်ငံတွင် မည်သည့်မွတ်စလင်အမျိုးသမီးများမှ လူထုအများအပြားသွားလာသည့် နေရာများတွင် နီကပ် (ခ) ဟေကပ် Niqāb မခြုံရပါ။  ဘူခါ (Burka) ဟုမြန်မာမှခေါ်သည်လား။ အမည်အမှန်သည် Niqāb လား။ Burka လားမသိတော့။ မွတ်စလင်အမျိုးသမီးများအတွက် သွားလာခွင့်ရှိသည့် နယ်မြေကို ကန့်သတ်ထားပေးသည်။ အရပ်ဒေသတချို့သို့ သွားလာခွင့်မပြုပါ။ ထိုနေရာသို့ သွားလာမိ၍ တစုံတရာဖြစ်လာပါက မိမိတာဝန်သာ ဖြစ်သည်။ အစိုးရမှ ဖြေရှင်းပေးမည် မဟုတ်။ ထိုသို့သော ကန့်သတ်ချက်ကြောင့်ပင်လား မသိ။ ပြင်သစ်နိုင်ငံမှ မွတ်စလင်အမျိုးသမီးတို့၏ ဝတ်စုံများက ခေတ်ဆန်လာသည်ဟုဆိုကြသည်။ အတော်ဆုံး လူလိမ်ဆိုသည့် စကားမျိုးကြောင့်လား။ အချုပ်အနှောင်မှ လွတ်သည့် ငှက်လိုဖြစ်သည်လားတော့ မပြောတတ်။ ဤပြင်သစ်ကဲ့သို့ ဘာသာရေးကန့်သတ်ချက် ချမှတ်ထားသော ကာတာနိုင်ငံကမူ ကာတာနိုင်ငံသား မွတ်စလင်များအတွက်သာ လွတ်လပ်သော ဥပဒေများရှိသည်။ ၎င်းတို့နိုင်ငံသားအတွက် မည်သို့သော ဘာသာရေးကန့်သတ်ချက်မှ မရှိ။ သို့သော် အခြားနိုင်ငံမှ လာရောက်သော ဧည့်သည်ဖြစ်စေ၊ အလုပ်သမားဖြစ်စေ သူတို့၏ ဘုရားကို ရှိခိုးခြင်း၊ သူတို့ဘာသာ၏ သင်္ကေတများကို ထင်ထင်ပေါ်ပေါ် ဝတ်ဆင်ခြင်း၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ ရွတ်ဖတ်ခြင်း၊ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ အခမ်းအနားပြုလုပ်ခြင်းများကို ပြင်းပြင်းထန်ထန် တားမြစ်ထားလေသည်။ ပြည်နှင်ဒဏ်အထိပါ ခံရနိုင်သည်။ ဤအချက်ကို ကြည့်၍ ဘာသာရေးဆိုင်ရာ လှုပ်ရှားမှုများအပေါ် အစိုးရတို့မှ ကန့်သတ်ချက်များချမှတ်ပုံမှာ နိုင်ငံအလိုက် ကွဲပြားလျက်ရှိသည်။

နိုင်ငံအလိုက် ဆိုသော်လည်း တကယ်တမ်း ဒေသအလိုက်ဆိုပါက ပိုမှန်ပါမည်။ ငါးပိုင်းရှိပါသည်။ အမေရိက၊ အာရှ-ပစိဖိတ်၊ ဥရောပ၊ အရှေ့အလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိက၊ ဆာဟာရအာဖရိကဆိုသည့် ဒေသငါးခုအလိုက် အစိုးရ၏ ချမှတ်ပုံများကွဲလွဲပါသည်။ မည်သည့်ဒေသမှ မကွဲပြားသည့် အချက်က ဘာသာရေးဘက်မှ ပြန်လည်ချမှတ်သည့် ကန့်သတ်ချက်ဖြစ်ပါသည်။ ထိုအရာကား ဘုန်းကြီးများသည် အလှူငွေရရှိရေး၊ ပညာအခမဲ့သင်ကြားခွင့်ရရေး၊ စားဝတ်နေရေးစရိတ် ထောက်ပံ့မှု အခမဲ့ရရေး၊ ပိုင်ဆိုင်မှုများအားလုံးကို စာချုပ်စာတန်းထားခွင့်ပြုရေးတို့ပင် ဖြစ်သည် ဟူသတတ်။

အစိုးရ၏ ဘာသာရေးအပေါ် ကန့်သတ်ချက်များက ကမ္ဘာပေါ်တွင် တစတစနှင့် တနိုင်ငံပြီး တနိုင်ငံ တိုးပွားလာနေသော်လည်း တချို့သော ကန့်သတ်ချက်က အပေးအယူမျှလျက် ရှိသော်ငြားတည့်လည်း  တချို့ကန့်သတ်ချက်မှာမူ ပြဿနာများ ပိုဖြစ်စေပြီး လိုက်နာရန် ခက်ခဲလျက် ရှိနေသေး၏။ ဥရောပ၏ ရလဒ်က နှစ်ဆတိုးကောင်းမွန်ပြီး အိန္ဒိယတွင်မူ ဟိန္ဒူနှင့် မွတ်စလင်များပဋိပက္ခမှာ ၁၇ % ခန့်လျော့ကျသွားခဲ့ ပြန်သည်။ သို့သော် ထိုအချက်ကြောင့် အာရှအလယ်ပိုင်းနှင့် မြောက်အာဖရိကတို့တွင် အစိုးရအား ပြန်လည်စော်ကားခြင်းများ နိုင်ငံအလိုက် ဖြစ်ပွားလာပြီး ဘာသာရေးအရ ရန်လိုမှုက ၇၂ % အထိပင် တက်လာခဲ့သည်။ ဥရောပတွင် နှစ်ဆကောင်းမွန်လာသည် ဆိုသော်လည်း အထက်ပါ ပြင်သစ်ကဲ့သို့သော မွတ်စလင်ဘာသာဝင်အမျိုးသမီးများကို နီကပ်ခြုံခွင့် ပိတ်ပင်ခြင်းနှင့် ဗလီတွင် ဝတ်ပြုခြင်းကို တားမြစ်သည့် ကန့်သတ်ချက်များသာ ကန့်သတ်လိုနေခြင်းတို့ကြောင့် ဥရောပရှိ မွတ်စလင်များအနေဖြင့် နှစ်သက်ခြင်းမရှိ။ ဤအကြောင်းများကို လွတ်လပ်စွာတွေးခေါ်သူများ (၁) တွင် မွတ်စလင်ဘာသာဝင်တို့၏ မွတ်စလင်ဘာသာအပေါ် ပြန်လည်ရှုမြင်ကြပုံတွင် ရေးသားပြီး ဖြစ်ပါသည်။ အချို့နိုင်ငံ၏ ကန့်သတ်ချက်မှာ ဘာသာရေးကူးပြောင်းစေခြင်း ဖြစ်၏။ ဤအချက်များသည် ထိုနိုင်ငံကို အုပ်ချုပ်သူ၏ ဘာသာရေးယုံကြည်မှု၊ ထိုနိုင်ငံအတွင်း ဘာသာရေးခေါင်းဆောင်များ၏ ဩဇာညောင်းမှုနှင့် လူမှုရေးအသင်းအဖွဲ့တို့နှင့် ဆိုင်လေသည်။

မှတ်ချက်က ရေးမှ ဖြစ်တော့မယ်ညယ်။ ဤပိုစ့်မှ ပါဝင်သော စာသားများသည် TripleW dot pewresearch dot org/ ၊ TripleW dot history dot com or nl ၊ နိုင်ငံအသီးသီးနှင့် ဆိုင်သော Encyclopedia များ၊ Wikipedia နှင့် သူတို့ဝက်ဆိုက်မှ ပေးထားသော Link နောက်သို့လိုက်ကာ မှီငြမ်းရေးသားထားခြင်းဖြစ်ပါသည်။

နောက်မှ ဆက်မယ်ဗျ။

ဂျေဂျူဝိုင်