အရင်တစ်ခေါက်တုန်းကလည်း ဒီလိုလေးရေးဖူးတယ်။ Unicode အားနည်းချက်ဆိုပြီးတော့။ အဲတုန်းက ဒေါ်အောင်ဆန်းစုကြည်ကိုယ်တိုင် သတင်းစာကနေ ယူနီကုဒ်သုံးပါလို့ ပြောလို့လား မသိဘူး။ ရေးမိတာ။ အခုလည်း ထပ်ပေါ်လာလို့ ထပ်ရေးကြည့်တာ။ နည်းနည်းတော့ဆင်မယ်ထင်တယ်။ အဲဒီတုန်းကတည်းက အဲလိုဖြစ်နေတာ။ ခုထိလည်း ဖြစ်နေတုန်းကိုး။
တစ်ခုခုကို ဝေဖန်တော့မယ်ဆိုရင် ထောက်ပြတော့မယ်ဆိုရင် သုတေသန သေချာလုပ်ပြီးမှ ထောက်ပြတာ ဝေဖန်တာက ပိုပြီး အနှစ်ရှိ အရာဝင်မယ်လို့ ထင်ပါတယ်။ ဒါပေမယ့် တစ်စခန်းထလာတဲ့ Unicode သုံးရေးက ခုထိ စခန်းထလို့ မဝသေးတာကိုဆိုတော့ သုတေ မသနနေတော့ဘူး။ အံ့လည်းဩမနေတော့ပါဘူး။ ဒီတိုင်းပဲ ပြောကြည့်တော့မယ်လို့ စဉ်းစားလိုက်တယ်။ သုံးလာတဲ့ ခြောက်နှစ်ကျော် ခုနှစ်နီးပါး အတွေ့အကြုံအရနှင့် ကွန်ပျူတာသင်တန်းတွေ ပေးရင်း ရလာတဲ့ အတွေ့အကြုံအရ ပြီးတော့ NGO ရုံးတွေနဲ့ အလုပ်လုပ်ရတဲ့ အတွေ့အကြုံအရ ခုထိ အမေးခံရတဲ့ အပြောခံရတဲ့ စကားတွေ ရှိနေပါသေးတယ်။
“ဘာ Font နဲ့ ရိုက်လာတာလဲ”
“လူနားလည်တဲ့ Font နဲ့ပဲ ရိုက်လာပါလား ဦးဇင်းရယ်”
“အရှင်ဘုရား ရိုက်ပေးတဲ့ Font တွေက တပည့်တော်တို့ ကွန်ပျူတာနဲ့ ဖတ်မရဘူး”
ဆိုတာပါပဲ။ ဒီတော့ ကိုယ်ကလည်း သူတို့ ပြောနေကျ စကားတွေအတိုင်း ပြောရတာပေါ့။
“Zawgyi ဆိုတာ ဘာညာ။ နိုင်ငံတကာ စံနှုန်းမမီဘူး။ အဆင့်နိမ့်တယ်။ နိုင်ငံတကာမှာ ဘောင်မဝင်ဘူး”
ဒါပေမယ့် Wikipedia မှာလည်း လူနားလည်အောင် ရေးမထားတော့ ကိုယ်လည်း သူများတွေ သို့မဟုတ် တကယ့် အိုင်တီလောကက ဆရာကြီးတွေ ပြောသလို မပြောတတ်ဘူး။ ကိုယ်ကလည်း အိုင်တီလောကက မဟုတ်တော့ သူတို့ ဝေါဟာရတွေ နားမလည်ဘူး။ ဘာညာနဲ့ နောက်ဆုံး ဖောရှောရိုက်ပြီးသကာလ Zawgyi Font ဆီကို Convert လုပ်ပြီး ပေးလိုက်ရတာပါပဲ။
နည်းနည်းခြိမ်းချောက်ပြီး ပြောလိုက်ရတာ တစ်ခုရှိတယ်။ “နင်တို့လည်း ဒီ ယူနီကုဒ်ကို သင်ထား၊ နောက်ဆိုရင် အားလုံး ယူနီကုဒ်ဖြစ်တော့မှာ” စသဖြင့်ပေါ့။ သူတို့က နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံကြီးကိုတောင် တက်ပြောခိုင်းတာဆိုတော့က ဖြစ်နိုင်မယ်လို့ ယူဆလို့ပေါ့လေ။ အဲရောက်မှ သူတို့ပြန်ပြောတာက ခက်ကုန်တာဗျာ။ ဇော်ဂျီတုန်းကတော့ အဲလိုကြီးကြော်ငြာတွေနဲ့ အထက်အစိုးရတွေနဲ့ ဖိအားတွေပေးပြီး မသုံးမနေရ သုံးကိုသုံးမှရမယ်လို့ မကြောငြာခဲ့သလိုပဲ။
“Unicode typing ပေးလေ၊ ရိုက်စမ်းကြည့်မယ်”
တဲ့။ ဒီတော့လည်း ပြန်ပြောရတာပေါ့။
“Unicode သမားတွေက သူ့ယူနီကုဒ်ကောင်းတယ်၊ ငါ့ယူနီကုဒ်ကောင်းတယ်နဲ့ ထုတ်ထုတ်သာ ကြွားနေကြတာ၊ အကုန်လုံး အဖြစ်လုပ်ထားတာပဲ ရှိတယ်၊ Typing Software လေးတောင် ဘယ်သူမှ မရေးနိုင်ကြဘူးဟ” လို့။
ဒါပေမယ့် တချို့ကျတော့လည်း ကိုယ့်ဘာသာကိုယ် Googling ကြရှာပါတယ်။ အဲကျမှ ပိုပြဿနာတက်ပါရော့လား။
“ဘယ်တစ်ခု သုံးရမှာတုန်း”
တဲ့။ Unicode သမားတွေက တကယ့် ဆရာကြီးတွေဆိုတော့ လူနားလည်အောင် ရှင်းလင်းနေအောင် မရေးတတ်ကြတာ သိပ်မဆန်းပါဘူး။ နိုင်ငံတကာ စံချိန်မီတယ်လို့တော့ ကြွားတတ်ပါရဲ့။ ဒါပေမယ့် ကိုယ်လည်း ဘယ်တစ်ခုကို ယူပြီး ဘယ်တစ်ခု သုံးမိလို့ သုံးမိမှန်းတောင် မသိဘူး။ အဆင်ပြေလို့သာ သုံးလိုက်ရတာပါ။ စာရိုက်တိုင်း ဒါတောင် Ubuntu Os မှာတမျိုး၊ Windows Os မှာတမျိုးရယ်။ ခဏခဏလည်း မှား၊ ခဏခဏလည်း စိတ်ညစ်ရတဲ့အခိုက်အတန့် Ubuntu OS သုံးလိုက် Windows OS သုံးလိုက်လုပ်တဲ့သူတိုင်းမှာ ရှိတယ်လို့ လေးဖြူပုံနဲ့ Memes လုပ်ရမလိုလိုပဲ။ ပြီးတော့ Online မှာ တမျိုး၊ အပြင်မှာတမျိုးသုံးတိုင်း သရကိုကြိုရိုက်မိတဲ့ ဒုက္ခရှိသေး။ သုံးလို့မရတဲ့ နေရာတွေ လိုက်ပြောပြရင်လည်း ကုန်နိုင်မယ် မထင်ဘူး။ ဒါနဲ့ သူတို့ Googling ထားတာတွေကို ကြည့်လိုက်တော့ ပွစနောင်းခတ်နေတဲ့ ယူနီကုဒ်တွေထဲက ဘယ်တစ်ခုကို ကောင်းတယ်လို့ ပြောပေးရမယ်မှန်း မသိဘူး။ တကယ် ရေးမပြတတ်ဘူးရယ်။ သူတို့ လုပ်ထားတဲ့ Unicode တွေကို။ အမယ်ပေါင်း တစ်ရာလောက်ထဲက မှတ်မိသမျှ ချပြရမယ်ဆိုရင်ဖြင့် ယွန်းချို၊ ပုရဗိုက်၊ ပိတောက်၊ စံမြန်မာ၊ မြစေတီ၊ ဝိဇ္ဇာ၊ ဇော်ကုဒ်၊ မြန်မာစာ၊ မြန်မာ ဝမ်း တူး သရီး ဟော အခု ပြည်ထောင်စု တဲ့။ ကြားထဲ Windows က လုပ်ပေးလိုက်တဲ့ Myanmartext ဆိုတာက ရှိသေး။ ဒါက Font လို့ကျွန်တော်တို့ သာမန် user တွေ ခေါ်မယ်ထင်တယ်။ သူတို့တော့ ဘယ်လိုခေါ်တယ် မသိဘူး။ Unicode ဆိုတာ Font မဟုတ်ဘူးလို့ ပြောတာကိုး။ နားမလည်တာကို နားမလည်လို့ နားမလည်တဲ့အတိုင်းပဲ ရေးလိုက်တာ နားမလည်ရင်လည်း နားမလည်တဲ့အတိုင်းသာ နားလည်ပေးကြပါလို့တော့ ပြောရမှာပ။
နောက်တစ်ခုက Keyboard ကိစ္စ။ Win တို့ Matrex တို့ Art House တို့နဲ့အတူ အခြားအခြားသော Os တွေမှာ သုံးတဲ့ Font များအတွက် Keyboard ထည့်ရတယ်လို့ မရှိခဲ့ဖူးပေမယ့် ဒီမှာကျတော့ Keyboard ထည့်ရမယ်လို့ ဆိုလာပြန်တယ်။ Keyboard ထည့်ရမယ်ဆိုပြန်တော့ တစ်ခုတည်း ရှိသလားဆိုတော့ များလိုက်တဲ့ Keyboard တွေ။ သူတကိုယ် ငါတမင်းထွင်ထားလိုက်ကြတာများ ပြောမဆုံးပေါင် တောသုံးတောင်ကို ဖြစ်လို့။ ဘယ်တစ်ခုက အတည်မှန်းကို မသိဘူး။
Keyboard တွေ အသာထား။ နိုင်ငံတကာ စံချိန်မီလွန်းလို့လား မသိဘူး။ Keyboard ပေါ်မှာ လူတွေ အသားသေနေတဲ့ အက္ခရာအတိုင်းမထားဘူး။ “မင်း ဘာကောင်လဲ၊ ငါ ဘာကောင်လဲ” က ထလုပ်ချင်သေးတယ်။ ဟိုအက္ခရာ ဒီရောက်၊ ဒီအက္ခရာဟိုရောက်နဲ့။ ကီးဘုတ်တစ်ခုပြောင်းတိုင်း အက္ခရာတွေ လိုက်ရှာရတဲ့အလုပ် ခုထိမပြီးသေးဘူး။ ကွန်ပျူတာကြီးပေါ်လာတာ လူတွေအတွက် လွယ်အောင်ဆိုကာမှ သူတို့ကြောင့် ခက်ခက်နေရပြန်တယ်။
တကယ်တမ်း ကွန်ပျူတာနဲ့ အလုပ်လုပ်ကြတော့မယ်ဟေ့ ဆိုရင် စာလုံးပုံစံ အမျိုးမျိုးပြောင်းလို့ရတဲ့ Win တို့ Art house တို့နဲ့ ရိုက်ရတာကိုး။ Unicode သမားတွေက ဘယ်အချိန်ကတည်းက သဒ္ဒါတွေ စည်းမျဉ်းတွေ ကာလနားတွေနဲ့ စည်းမဲ့ကမ်းမဲ့ဖြစ်ချင်နေကြလဲ မသိဘူး။ ဒီလိုရေးမှ သဒ္ဒါနည်းကျတာတွေ ဖြစ်ရသေးတယ်ဆိုတော့ တကယ်တမ်း Word, Excel, Powerpoint, Page Maker, Indesign, Photoshop, Xara, Illustrator, CorelDraw စတာတွေနဲ့ အလုပ်လည်းလုပ်ရော ဇာတ်လမ်းက ဒီကနေ စတာပါခင်ဗျလို့ ပြောရတော့မလိုဖြစ်ပြီး ချိုမိန်မိန်ကရပါလေရော။ အဲ ပြောရဦးမယ်။ ဇာတ်ကားတွေ ဘာသာပြန်ပြီး Encode လုပ်တော့ သူများတွေက Unicode တစ်ခုခုနဲ့များ ရသလားမသိဘူး။ ကိုယ်တော့ မရဘူး။ zawgyi နေရတယ်။
ဒီတစ်ခေါက် တိုက်ပွဲမှာတော့ ဆရာကြီးတော်တော်များများ ဘေးကနေ ထိုင်ကြည့်နေကြတာ တွေ့ရတယ်။ ဒါပေမယ့် တော်တော်များများပါဝင်လာတာကိုလည်းတွေ့ရတယ်။
ဘယ်လိုကောင်းတာဗျလို့ပဲ ပြောပြီး တကယ်တမ်း ခုထိ ကောင်းအောင် မလုပ်ပဲ ပညာပြိုင်ခန်းမှာတင် စမ်းတဝါးဝါးဖြစ်နေတဲ့ ယူနီကုဒ် နိုင်ငံတော်အတိုင်ပင်ခံအထိ အကူအညီတောင်းခံရတဲ့ ယူနီကုဒ် အမိန့်တွေ ဩဇာတွေ အားကိုးနေရတဲ့ ယူနီကုဒ် ခုထိ ဇော်ဂျီကို အပုပ်ချလို့မဝသေးတဲ့ ယူနီကုဒ် အောင်မြင်ပါစေဗျား။
စာရေးဆရာ ချစ်နိုင်စကားလုံးလေးနဲ့ အဆုံးသတ်ပါရစေ။ ချစ်လို့ပြောတယ်မှတ်ပါ။
